Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

шăлкă

то же, что çулăк

çулăк

I.
метла
голик разг.
килкартине çулăкпа шăл — подмести двор метлой
Çыхман çапă çулăк мар. — посл. Прутья без перевясла — не метла.

çулăк

II.
сюлак — платок, который накидывался па спину жениху

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

çулăк

халат

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

сайра шăпăр

(-бы̆р), род метлы, то же, что çулăк. Н. Седяк., Б. Батыр.

çулăк

(с’улы̆к), платок, надеваемый на спину женихом во время свадьбы (в других местах назыв. виç кĕтеслĕ тутăр). Цив. Орау. Çулăк — более двух четвертей. Уна кĕрӳ туя кайнă чух çурмаран ик кĕтессинчен хутласа виç кĕтеслĕ туса каçан хыçне хул-пуççисенчен çакнă. Хĕреслĕ тунине кушак ури теççĕ. Хĕрли, сарри, симĕсси, елмен пурçăн. Кушак ури хушшинче хурапа тĕрлени — йĕпкĕнле, тепĕр енчи — мĕшкĕлле. Туй. Çурăм çине „çулăк“ çакаççĕ (çулăк — виçĕ кĕтеслĕ тутăр) тутăр вĕçне пасар çиппинчен тунă шерепе çыхаççĕ. Изамб. Т. Тата çавăн чухнех кĕрӳ валли çулăк, кĕрнекерсем валли пиççиккирен çакма чăпар тутăр парса ярат. Альш. † Тинкешсенĕн ачисем çулăк çуран йăли пур.

çулăк

çолăк (с’улы̆к, с’олы̆к), лоза (род метлы без отдельного метловища, вырубается целиком вместе с череном), которою сметают с вороха колосья. Орау. Çулăк — тыр çи шăлмалли шăппăр. Çутт. 43. Çулăкпа та, шăпăрпа та тасатрăм эп ашăмне. Ib. 42. Атте сăвăрма тытăнчĕ, аппа çулăкпа çиçет. ТХКА 47. Те хамăра мăшкăлласа, те кĕсри ытла йăвашран, ут кĕтӳне ярсан, çынсем хĕлĕхне çăлса пĕтеретчĕç. СПВВ. ФН. Çулăк — кăшăл çине шăлаканни. Питушк. Çолăк — метла (тыр çи шăлма, без черена). Тюрл. Çолăк — çиçмелли, метла для вороха (очищают ворох). Ст. Чек. Çулăк е çулкă — хурăн тăрринчен тунă шăппăр. Сред. Юм. Çолăк тесе хôрăн вăрăм патаккисĕнчен тунă шăпăра калаççĕ. Илебар. Çулăкĕ хыçалтă.

çулăх

то же, что çулăк. Тяберд.

çулăх

то же, что çулăк. Альш. Çурăм хыçнех тата, вăрăм сăрка айне, çулăх çакаççĕ; çулăх вăл шерстянуй явлăк (платок). Виç кĕтеслĕ туса, çĕлесе яраççĕ çурăм хыçне (девицы). Ib. Тилĕ çĕлĕк те çулăх кăна çук.

çулкă

çолкă (с’улгы̆, с’олгы̆), то же, что çулăк. СПВВ. Т. Çулкă тесе кăшăл çине шăлакан шăпăра калаççĕ. Шибач. Çолкă, метелка. Якейк. Çолкă (употребляется также и для метения двора). Н. Седяк. Çулкă — анкартинчи сайра шăнăр, тырă кăшăлĕ çийĕ шăлаканни.

çулха

тоже, что çулăк, çулкă, метла. Актай. Кучĕ çулха, варрн пичĕке, тăрри сенĕк. (Ĕне).

кушак ури

назв. крестообразного узора. Нюш-к. Хĕреслĕ тунине кушак ури теççĕ (на «çулăк»).

ампуççи

(амбус’с’и), i. q. ан-пуççи, humerus, плечо. Изамб. Т. Ампуççи çине çулăк çакаççĕ. На плечи вешают (особый) платок. Ib. 107. Ампуççи çине пĕреççĕ. Исĕве вăта çĕрне касаççĕ. На плечах (женской рубахи) делают сборы. Ворот прорезывают посредине.

катăркаç

(кады̆ркас’), «боярышник». Рекеев. Беляево. Катăркаç — кустарник, «волчьи ягоды»; из него делают метлы (разновидности метел: çулăк и шăпăр). Н. Карм.: кады̆ргас или кады̆ргас’-jывы̆с’с’и. СПВВ. ЕХ. Катăркаç — вăл вăрманта йывăç çинче ӳсет, пилешрен кăшт-кăна шупкарах тĕслĕ, тата сапакки те сапаланчăкрах. АПП. † Катăр-катăр катăркаç, катăркаçĕпе мухтанать. Альш. Катăркаç ăшне кĕрсе тăчĕ, тет, ку (он).

явлăк

(jавлы̆к), платок. См. çулăк. Образцы 103. Ачи маттур, хĕрĕ сатур, явлăк парса выляççĕ-çке. Хыпар № 15, 1907. Пуçĕнче тĕссĕр явлăк. На голове полинялый платок. Янтик. † Пурçăн явлăк пур, тетĕр, пĕрте çыхса тухмастăр. Говорите, что у вас есть шелковый платок, а никогда не выходите (на улицу), повязавшись им. Юрк. Мускавран виççĕр тенкĕлĕх пурçăн явлăксем илсе таврăнаттăм (возвращался), вĕсене пурне те çав чуматан ăшне хурсаттăм (положил). IЬ. † Кӳрĕр, кӳрĕр явлăка. Трхбл. † Шур пĕрленттин явлăкпа пĕркенсе. Накрывшись белым брильянтиновым платком. Альш. † Пурçăн явлăк сыхаймăп, ярăнтарса (распустив) çӳреймĕп.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

метла

сущ.жен., множ. мётлы
шăпăр, çулăк; мести двор метлой кил хушшине çулăкпа шăл

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

метла

ж. 1. шăпăр, çулăк; 2. бот. шерепе (сĕллĕн, виры).

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

çулăк

, çулăх уст. «платок, прикрепляемый к спине жениха во время свадьбы»; башк., тат. яулык, уйг. яглик, азерб. айлыг, туркм., тур. яглык, ног. явлык, кирг. жоолук,. казах., к. калп. жаулык «платок».

çулăк

, çулкă (у Спир. Михайлова шилга, стр.22) «метла из лозы для сметания колосьев с вороха зерна, когда веют лопатой»; азерб. чалгы «метла». От *çул (ср. шăл) «мести».

Çавăн пекех пăхăр: