асфальт
асфальтовый, асфальтный
типĕ асфальт — сухой асфальт
асфальт витĕм — асфальтовое покрытие
асфальт савăчĕ — асфальтовый завод
çула асфальт вит — асфальтировать, покрывать дорогу асфальтом
баллон
3.
баллон (çӳхе витĕм)
аэростат баллонĕ — баллон аэростата
витĕ
4.
то же, что витĕм I.
шăлсен эмаль витти — зубная эмаль
витĕ
II.
то же, что витĕм II. 1.
сăмах витти — действенность слова
витĕм
I.
покров, оболочка, покрытие
витĕм
покровный
çĕрĕн симĕс витĕмĕ — зеленый покров земли
çамрăк хунавăн витĕмĕ питĕ ачаш — кожица у молодого побега очень нежная
витĕм
II.
1.
действенность, эффективность
закон витĕмĕ — действенность закона
витĕм
2.
влияние
ют чĕлхе витĕмĕ — влияние чужого языка
витĕм кӳр — оказывать влияние
емпĕлчĕ
слизистый
емпĕлчĕ витĕм — анат. слизистая оболочка
йăплака
скользкий
ослизлый, слизистый, покрытый слизью
йăплака витĕм — слизистая поверхность
йăплака çул — скользкая дорога
йӳлеке
ослизлый, слизистый
пулă йӳлеки — рыбья слизь
йӳлеке витĕм — слизистая оболочка
кӳр
2. перен.
давать, придавать, доставлять, приносить
оказывать
вăй кӳр — придавать силу
хăват кӳр — придавать силу
витĕм кӳр — оказывать влияние
илем кӳр — наводить красоту
илем кӳрекен ӳсентăрансем — декоративные растения
май кӳр — дать возможность
пулăшу кӳр — оказывать помощь
савăнăç кӳр — доставлять радость
çĕнтерӳ кӳр — принести победу
çимĕç кӳр — плодоносить
çимĕç кӳрекен улмуççи — плодоносящая яблоня
телей кӳр — приносить счастье
тупăш кӳр — приносить прибыль
усă кӳр — приносить пользу
нитролак
нитролаковый
нитролак витĕм — нитролаковое покрытие
автомашинăна нитролакпа сăрла — покрасить автомашину нитролаком
пархатарлă
благотворно, полезно
пархатарлă çумăр — благотворный дождь
пархатарлă витĕм кӳр — оказать благотворное воздействие
пластик
пластиковый
тĕслĕ пластик — цветной пластик
пластик витĕм — пластиковое покрытие
пластикпа вит — покрыть пластиком
плитка
плиточный
керамика плитки — керамическая плитка
шоколад плитки — плитка шоколада
плитка витĕм — плиточное покрытие
сипетлĕ
то же, что сиплĕ
сипетлĕ çумăр — благодатный дождь
сипетлĕ витĕм — благотворное воздействие
усăллă
полезно, эффективно, благотворно
усăллă витĕм — благотворное влияние
усăллă ĕç — полезное дело
усăллă канаш — ценный совет
усăллă çумăр — благодатный дождь
шыва кĕни сывлăхшăн усăллă — купанье полезно для здоровья
шăмă
костный
костяной
вĕче шăмми — анат. подвздошная кость
йĕтес шăмми — 1) ключица 2) дужка (в скелете птиц)
кăкăр шăмми — 1) грудина, грудная клетка 2) киль (у птиц)
купарча шăммисем — тазовые кости
куç харши шăмми — надбровные дуги
лĕпке шăмми — теменная кость
пакăлчак шăмми — анат. лодыжка
пит шăмми — скула
пулă шăмми — рыбья косточка
пуç шăмми — череп
çурăм шăмми — позвоночник, становой хребет
çурăм шăммиллĕ чĕрчунсем — позвоночные животные
çурăм шăммисĕр чĕрчунсем — беспозвоночные животные
тăнлав шăмми — височная кость
хул шăмми — лучевая кость
чавса шăмми — локтевая кость
ыйхă шăмми — копчик
янах шăмми — челюстная кость, челюсть
шăмă йăшни — костоеда
шăмă сикни — вывих
шăмă сăсăлĕ — костный мозг
шăмă çăнăхĕ — костная мука
шăмă туберкулезĕ — мед. костный туберкулез
шăмă тукмакки — головка бедренной кости
шăмă тура — костяной гребешок
шăмă хупă — костяной покров, панцирь
шăмă витĕм — костяной покров, панцирь
шăмă хуçăлни — перелом кости
пыра шăмă ларт — подавиться костью
Шăлсăр карчăк шăмă кăшлать. (Тылла). — загадка Беззубая старуха кости грызет. (Трепание конопли мялкой).
эффект
1.
эффект (тĕлĕнтермĕш япала) и эффекты (см. витĕм)
çутă витĕмĕ — световые эффекты
çăм
шерстяной, шерстный
шерсто-
вĕтĕ çăм — тонкая шерсть
йăптăх çăм — шерсть-линька
кăчкă (луток) çăмĕ — поярок
кĕрхи çăм — шерсть осенней стрижки
сурăх çăмĕ — овечья шерсть, руно
таптарман çăм — нечесаная шерсть
яшăркка çăму — грубая шерсть
çăм айĕ — подшерсток
çăм алсиш — шерстяные варежки
çăм арманĕ — шерстобойня
çăм витĕм — шерстный покров
çăм кĕнчеле — шерстяное прядево
çăм кĕпе-йĕм — шерстяное белье
çăм костюм — шерстяной костюм
çăм перчи — шерстинка
çăм пусма — шерстяная ткань, шерсть
лавсанлă çăм пусма — шерсть с лавсаном
çăм çиппи — шерстяная пряжа, шерстяные нитки
çăм тала — суконные онучи
çăм тутăр — шерстяной платок
çăм япаласем — шерстяные изделия
çăм арла — прясть шерсть
çăм арлакан хапрăк — шерстопрядильная фабрика
çăм кас — стричь шерсть
çăм ил — стричь шерсть
çăмран çых — вязать из шерсти
çăм тап — бить шерсть
çăм тапакан —шерстобит
çăм таптар — отдавать шерсть в обработку
çăм чав — чесать, чистить шерсть (вручную)
çăм тăк — линять (о животных)
сфера
1.
сфера
витĕм сфери — сфера влияния
мăйрака
◊
хура мăйрака, кача мăйраки — бот. цареградские стручки, рожки
мăйрака витĕм — анат. роговица, роговая оболочка (глаза)
чике мăйраки — кувырок
уй мăйраки — бот. живокость полевая
шуйттан мăйраки —
1) ракушка улитки
2) бран. черт, дьявол
шуйттан мăйракине кайса çухалчĕ! — черт знает куда он запропастился!
пленка
пленочный
пленка витĕм — пленочное покрытие
теплицăсене пленкăпа вит — покрыть теплицы пленкой
вес
сущ.муж.
1. множ. веса йывăрăш, виçе; вес посылки—восемь килограммов посылка йывăрăшĕ — сакăр килограмм; борец тяжёлого веса йывăр виçеллĕ кĕрешуçĕ; продавать на вес виçсе сут
2. множ. не употр. (син. влияние, авторитет) витĕм, вăйăм; ят-сум; он имеет большой вес в деловых кругах вал ĕçлĕ çынсем хушшинче ятлă-сумлă çын
власть
сущ.жен., множ. власти
1. власть (общество пурнăçне тытса, йĕркелесе пырас право); государственная власть патшалăх влаçĕ; органы власти на местах вырăнти власть органĕсем
2. ирĕк, витĕм, вăйăм; родительская власть ашшĕ-амăшĕн ирĕкĕ; власть употребить пăхăнтар, витер; находиться во власти предрассудков тĕшмĕшлĕх витĕмĕнче пурăн
влияние
сущ.сред.
1. (син. воздействие) витĕм, вăйăм; оказать влияние на ход дел ĕç-пуçа витĕм кӳр
2. (син. авторитет) ят-сум, витĕм; человек с большим влиянием ятлă-сумлă çын
влиять
глаг. несов.
витер, витĕм кӳр, вăйăм кӳр; он плохо влияет на детей вăл ачасене япăх витĕм кӳрет
внушение
сущ.сред.
1. (син. воздействие) ĕнентерӳ, витĕм; ĕнентерни, витĕм кӳни; лечение больного внушением чирлĕ çын ăс-пуçне витĕм кӳнипе сиплени
2. (син. наставление, поучение) ăс пани, тăн пани, хытарса калани; отец сделал внушение сыну ашшĕ ывăлне хытарса каларĕ
воздействие
сущ.сред. (син. влияние)
витĕм, вăйăм, хистев; лекарство оказало положительное воздействие эмел ырă витĕм кӳчĕ
воздействовать
глаг. сов. и несов. (син. повлиять)
витер, хисте, вăйăмла, витĕм кӳр, вăйăм кӳр; воздействовать на умы людей çынсен ăс-тăнне витĕм кӳр
впечатление
сущ.сред.
1. асăм, астăвăм, асри йĕр, асра юлни; впечатление детства ачалăхран асра юлни
2. (син. влияние, воздействие) витĕм, кăмăла витни, чуна тивни; концерт оставил сильные впечатления концерт чуна хытă пырса тиврĕ
3. (син. мнение) шухăш, кăмăл; впечатления об увиденном мĕн курни çуратнă шухăш-кăмăл
действие
сущ.сред.
1. (син. работа, деятельность) ĕç, ĕç-пуç, ĕç-хĕл; противозаконные действия саккуна хирĕç ĕçсем; составить план действий на будущее малашнехи ĕçсен планне палăртса хур
2. ĕçлени, çӳрени, привести машину в действие машинăна ĕçлеттерме пуçла
3. вăй; вăйра тăни; продлить действие договора договор вăйра тăрас вăхăта тăс; закон обратной силы не имеет саккун вăйĕ иртнĕ вăхăта витмест
4. (син. результат, влияние) витĕм, вăйăм, усă; витĕм кӳни, усă пани; оказывать благотворное действие ырă витĕм кӳр; предупреждение не возымело действия асăрхаттарни усă памарĕ
5. пай, сыпăк (спектаклĕн, пъесăн); комедия в трёх действиях виçĕ пайлă комеди
6. тăвăм, действи; четыре действия арифметики арифметикăн тăватă действийĕ
действовать
глаг. несов.
1. ĕçле, ту, туса пыр; действовать смело хăюллă пул; телефонная линия не действует телефон линийĕ ĕçлемест.
2. на кого-что витер, витĕм кӳр, усă пар; лекарство на него не действует эмел ăна усă памасть
изоляция
сущ.жен.
1. (син. отделение) уйăру; уйăрни, уйрăмлани; жить в изоляции от родных тăвансенчен уйрăмланса пурăнни
2. изоляци (электричество токĕ яман витĕм); резиновая изоляция на проводе пралукăн резина витĕмĕ
кора
сущ.жен.
1. хупă, хуйăр; кора дерева йывăç хуппи; кора дуба юман хуйăрĕ
2. витĕм; кора Земли Çĕр витĕмĕ
оказать
глаг. сов.
кӳр, ту, пар; оказать помощь пулашу пар; оказать доверие шанăç ту; оказать влияние витĕм кӳр
панцирь
сущ.муж.
1. тимĕр тум (ĕлĕкхи салтаксен)
2. хупă, витĕ, витĕм (хăш-пĕр чĕр чунсен); панцирь черепахи тимĕр шапа хуппи
плёнка
сущ.жен.
1. çурхах; витĕм; плёнка на мясе аш çурхахĕсем
2. плёнка (фото, кино ĕçĕнче)
3. плёнка, çурхах (теплица витмелли); выращивание овощей под плёнкой пахча çимĕçе плёнка айĕнче ӳстерни
покров
сущ.муж.
1. витĕм, витĕ, пĕркев; снежный покров полей уй-хирсен юр витĕмĕ
2. Покров Пукрав (христиансем юпа уйăхĕн 14-мĕшĕнче палăртакан уяв); В Покров выпал первый снег Пукравра пуçласа юр çурĕ
скорлупа
сущ.жен., множ. скорлупы
витĕм, хупă; скорлупа ореха мăйăр хуппи
фармакология
сущ.жен.
фармакологи (эмелсем, ытти им-çам çынна витĕм кӳнине тĕпчекен ăслăлăх)
эффект
сущ.муж.
1. (син. впечатление) витĕм; произвести эффект витĕм кӳр, витер, витĕмле
2. (син. результат) усă; лекарство имеет большой эффект эмел пысăк усă пачĕ
авторитет
1. авторитет, сум, витĕм; 2. хăйĕн ĕçесемпе, хăйĕн пĕлĕвĕсемпе хисепре тăракан çын.
влияние
влияни, витĕм, вăйăм (пĕр-пĕр япалана е çынна хăй майлă туни, хăйне пăхăнтарни, хăй енне çавӑрни, хăйне итлеттерни, хăй пек шухăшлаттарни); влияние среды тавралăх витĕмĕ, вăйăмĕ; человек с большим влиянием витĕмлĕ çын.
влияние
с. 1. витерни, витерӳ, витĕмлĕх, вăйăм; влияние солнечных лучей на человеческий организм хĕвел пайăркисем çын организмне витерни; влияние среды тавралăх витĕмлĕхĕ; 2. (авторитет, власть) витĕм; иметь влияние витĕмлĕ пул.
действие
с. 1. (деятельность) ĕç, ĕçлени; 2. (работа, функционирование машин) ĕçлени, ĕç; привести машину в действие машинăна ĕçе яр; 3. (влияние, воздействие) вăйăм, витĕм; действие солнца на организм хĕвел организма пиçĕхтерни; 4. (события, о которых идёт речь) ĕç; действие происходит в Москве ĕç Мускавра пулса иртет; 5. театр. пай; пьеса в пяти действиях пилĕк пайлă пьеса; 6. мат. тăву, действи; четыре действия арифметики арифметикăн тăватă действийĕ; военные действия варçă, вăрçă ĕçĕсем.
животворный
прил. сиплĕ, пурнăç паракан; животворный дождь сиплĕ çумăр; животворное влияние пурнăç паракан витĕм.
ирис
м. 1. бот. ирис (нумай çул ӳсекен курăк); 2. анат. тĕслĕ витĕм (куçан).
корка
ж. 1. (отвердевший слой) витĕм, хупă, тункăр, хытнă сий; корка снега юрăн çиелти хытнă сийĕ; 2. (хлеба, пирога) хытти; хлебная корка çăкăр хытти; 3. (кожура) хупă; апельсиновая корка апельсин хуппи; 4. (слой коры деревьев) хупă, тункăр, хуйăр; 5. разг. (обложка книги) хупă (кĕнекен); ◇ от корки до корки мĕн пуçласа вĕçне çитиччен; на все корки ругать пит хытă ятла.
обкладка
ж. 1. по гл. обложить; 2. витĕм; дерновая обкладка çерем витĕм, çеремпе витни.
оболочка
ж. 1. хупă, тир, хупах, кипке; оболочка плода çимĕç хуппи; 2. (у стратостата и т. п.) çи, хупă; 3. анат. витĕм, тир; слизистая оболочка лăймака витĕм; 4. перен. пит, тулаш; это его внешняя оболочка ку унăн тулаш пичĕ.
панцирь
м. 1. панцирь, тимĕр кĕпе; 2. зоол. панцирь, хытă тир (е витĕм).
повлиять
сов. на кого-что витĕм кӳр, шухăш-кăмăлне çавăр.
позолота
ж. ылтăнлани, ылтăн витĕм (е витни); позолота стёрлась ылтăнлани якалса пĕтнĕ.
радужный
прил. 1. (многоцветный) нумай тĕслĕ, тĕслĕ-тĕслĕ, асамат кĕперĕ пек; 2. перен. кăмăллă, хаваслă, тутлă; радужные мечты тутлă ĕмĕтсем; ◇ радужная оболочка анат. тĕслĕ витĕм.
разлагающий
прил. пăсакан, юхăнтаракан; разлагающее влияние пăсакан витĕм.
роговица
ж. анат. хытă витĕм (куçăн).
рубашка
ж. 1. кĕпе; верхняя рубашка çиелти кĕпе; 2. спец. (оболочка чего-л.) хупă, çурхах, витĕ, витĕм; ◇ остаться в одной рубашке кĕпе вĕççĕн тăрса юл; родился в рубашке см. href='/s/родиться'>родиться.
слизистый
прил. лăймака, лăймакаллă, йăлмака, йăплака, йăмпăлтак; слизистая оболочка йăлмака витĕм.
хрящевой
прил. кăмăрчак.., кăмăрчак ⸗ĕ [⸗и], кăмăрчаклă; хрящевое покрытие кăмăрчак витĕм; хрящевые рыбы кăмăрчаклă (е шăмăсăр) пулăсем.
шёрстный
прил. 1. çăм..; шёрстный покров çăм витĕм; 2. с.-х. çăмлă, çăм (нумай) паракан; шёрстная порода коз çăм паракан качака ăрачĕ; шёрстная овца çăм нумай паракан сурăх.
щит
м. 1. ист. щит (вăрçă хатĕрĕ); 2. (устройство для предохранения от чего-л.) щит, хӳтлĕх; орудийный щит тупă щичĕ; 3. (для построек, настила и т. п.) щит; соломенный щит улăм щит; 4. зоол. (у животных) хупă, витĕм; 5. (доска, стенд) щит; сигнальный щит сигнал щичĕ; ◇ поднять на щит кого-что-л. мухтаса пĕтер (е тăк), ытлашши мухта; на щите вернуться парăн (тăшмана); со щитом вернуться çĕнтер (тăшмана).
эмалевый
прил. эмаль ⸗ĕ [⸗и], эмаль.., эмаллĕ; эмалевое покрытие эмаль витĕм; ◇ эмалевые краски эмаль сăрă (типсен çуталса тăракан çăра сăрă).
голодовка
голодовка, выслав (социаллă кĕрешӳ форми — апат çиме пăрахнипе витĕм кӳме тăрăшни); объявить голодовку выçлав пуçла
сфера
сфера (пурнăç, ĕç отраслĕ); сфера производства производство сфери; сфера бытового обслуживания йăлари тивĕçтерӳ сфери; сфера управления тытăм сфери; сферы влияния витĕм сферисем
вит
[vitj]
kovri (kovru), ŝirmi (ŝirmu), tegi (tegu), superi (superu)
вит-ха мана — bonvolu kovri min
витмелли тимĕр — tegmenta lado
кăна шăл витмест — tio ne estas por miaj dentoj, miaj dentoj ne povas tion superi
витĕ — tegmento, kovrilo, tegilo
витĕм — kovro, tego
efiko, aŭtoritato, forto, influo
саккун витĕмĕ — efiko de la leĝo
витĕмлĕ — efika
konvinka, aŭtoritata, influa
витĕмлĕн — efike, aŭtoritate, konvinke
витĕмлентер — kreskigi efikon
витĕмсĕр — malmulte efika, neefika
витĕн —kovri sin (kovru vin)
усă
[uzo]
utilo
усă кур — uzi, utiligi
хире-хирĕç усă — reciproka utilo
усă курни — uzo, utiligo
усă куракан япала — uzata aĵo
усăлăх — utileco, efikeco
эмел усăлăхĕ — favora influo de kuracilo
усăллă — utlia
усăллă витĕм — favora influo
усăллă ĕç — utalia afero
усăллă канаш — valora konsilo
усăсăр — senutila
усса кил — esti utila
витĕмлĕ
«ходкий», «имеющий хороший сбыт»; кирг. ӧтумдӳӳ (мал), казах. ӧтимди (товар), тат., башк. ӳтемле (тayар) «ходкий (товар)». Образовано от витĕм «спрос» < вит «покрывать» + аф. ĕм.
агитчупу
ç.с. Йĕлтĕрçĕсен, велосипедçăсен (туп.) е çуран чупакансен ушкăнĕ халăха пĕр-пĕр тĕллевпе витĕм кӳме çула тухни. Çеçпĕл—Теччĕ маршрутпа йĕркеленĕ агитчупу. ÇХ, 1999, 8 /, 2 с.
акупунктура
ç.с. Ӳт-тире тĕл-тĕл йĕппе тирсе ятарлă вырăнсене витĕм кӳни, çапла майпа организм ĕçĕ-хĕлне лайăхлатса чир-чĕре сирме пулăшни; йĕплев сиплевĕ. Республикăн акупунктурăпа йăлана кĕнĕ медицина центрĕнче Чăваш наци конгресĕн делегачĕсене хапăл туса кĕтсе илчĕç. Х-р, 13.10.1992, 1 с. 1994 çулта Мускавра акупунктура енĕпе иртнĕ конгреса хутшăннăччĕ. Х-р, 21. 08.1997, 3 с.
— акупунктура тытăмĕ ÇХ, (1997, 52 /, 2 с.).
аура
ç.с. 1. Парапсихол. Чĕрĕ чунăн ӳт-пĕвне хупăрласа тăракан, вышкайсăр сисĕмлисем (экстрасенссем) кăна куракан çутă пайăрка сийĕ; биоуй (туп.). Çын аури, тепĕр майлă каласан, биоуйĕ (е кĕлетке тавра тытăнса тăракан куçа курăнман мĕлке) тăрăх диагноз лартма пулать. Х-р, 27.06.1992, 3 с. Иисус Христосăн аури сарă тĕслĕ пулнă. Я-в, 1995, 9 /, 105 с. Экран çинче вăл [хĕрача] çĕр çывăхĕнчи орбитăра ĕçлекен çынсен аурине курма пултарнă. ÇХ-рĕ, 15.12.1999, 4 с. Аура çирĕп, вăйлă пулсан сире нимĕнле хура вăй та, нимĕнле тухату та çĕнтереймĕ. С-х, 2000, 27 /, 3 с.
— аурăн асамлă çути (Я-в, 1995, 10 /, 42 с.).
2. Куçăм. Этем, чĕрчун е япала хăй таврашĕнчи çынсене кӳрекен витĕм. Тен, эпĕ те такамшăн Турă... Ырсунăм кăмăлĕ — аура. Л.Федорова //Я-в, 1991, 4 /, 7 с. Вера Кузьминичнăна çур ĕмĕр ытла [театрти] çак аура витĕм кӳрсе тăрать (ХК, 1998, 37 /, 15 с.). Пирĕн Таньăсене тата темле «аура» текенни пĕрешкеллетет ахăр. ÇХ, 1999, 3 /, 4 с.
3. Куçăм. Пĕр-пĕр пулăмпа çыхăннă лару-тăру, ĕç-пуç. Наци философийĕ, пурнăç аури ... авалхи тĕнре мĕн тери уçăмлă палăрать. Х-р, 17.12.1992, 3 с. Хăйне евĕрлĕ аура хуçаланать. Х-р, 25.12.1997, 4 с. Вăл [тĕп режиссер] артистсем сцена çинче хумханнине, ... залра хăйне майлă «аура» пулнине лайăх туйса илнĕ. Х-р, 13.04.2001, 2 с.
биоток
, п.с. Чĕрĕ организмри — унăн хавалĕпе пĕр килекен, ыттисене витĕм кӳме пултаракан — хăйне евĕрлĕ чӳхенӳ (электромагнит таппи). Пациентсене çамрăк донорсен магнит пленки çине çырса илнĕ биотокĕсене парса çамрăклатма пуçларăмăр. К-н, 1965, 24 /, 4 с. Çыннăн пуç миминчен саланакан биоток ... юлташĕсен, тăванĕсен ăс-тăнне, туйăмне çитни... В.Тимаков, 1984, 52 с. Çын шутлани теприне биотоксемпе куçать-ши. В.Эктел //Я-в, 1991, 7 /, 17 с. Манăн биотоксем куракан патне çитеççĕ. Х-р, 25.12.1997, 4 с. Йывăçсем те çынна сиплĕхлĕ биотоксемпе витĕм кӳреççĕ. С-х, 1999, 1 /, 2 с.
— биоток яр (В.Эктел, 1996, 82 с.); биоток ритмĕ (С-х, 2000, 9 /, 4 с.); биоток хĕлхемĕсем (С.Асамат //ÇХ, 2000, 12 /, 11 с.).
биоэнергетика
, ç.с. 1. Биохăват (туп.). Çакă [биоэнерго-тренинг] организмăн пытаннă резервĕсене тата биоэнергетикине сывлăхшăн ĕçлеттерме кирлĕ. Х-р, 4.03.1994, 3 с. Пирĕн тавра йывăç япаласем мĕн чухлĕ нумайрах — биоэнергетика тавралăхĕ çавăн чухлĕ тасарах. С-х, 2000, 27 /, 4 с.
— биоэнергетика пулăмĕсем (Х-р, 17.06.1992,4 с.); биоэнергетика упражненийĕсем (Х-р, 4.03.1994, 3 с.).
2. Вышкайсăр туйăмлăхпа, биохăватпа (туп.) усă курса чир-чĕре палăртни тата сиплени (биотока витĕм кӳни, биоуя тӳрлетни, сĕртĕнмесĕр массаж туни). Пирĕн Центрта [Психо-терапи центрĕнче] биоэнергетика енĕпе 5 специалист, пурте вĕсем ăста врачсем. Х-р, 17.06.1992, 4 с. Массаж туни, тĕрлĕ курăк настойĕ хатĕрлени, биоэнергетика мелĕпе усă курни. Х-р, 18.09.1992, 3 с.
— биоэнергетикăпа аппалан (Л.Сачкова, 1996, 96 с.).
вампир
ç.с., парапсихол. Ыттисен вăй-хăватне, пурнăç хавалне «ĕмсе» (туртса) сиенлĕ витĕм кӳрекен этем; биоэнерги (туп.) харамçи. Тепĕр партнер вампир пулать, пулăшса пырас вырăнне санăн вăя йăлт туртса илет. ÇХ, 1999, 2 /, 12 с. Мĕн чухлĕ хытăрах тарăхатăр, вампир сирĕн энергие çавăн чухлĕ хăвăртрах та нумайрах илет. С-х, 2000, 37 /, 2 с. Ман шутпа, санăн упăшку — вампир. Вампир пĕтĕм пурнăçа аркатать. Ар, 2001, 15 /, 3 с.
— хĕрарăм вампир (Х-р, 7.06.2000, 3 с.); энергетика вампирĕ (С-х, 2000, 37 /, 2 с.);
— вампир-кӳршĕ, вампир-мăшăр, вампир-пуçлăх, вампир донорĕ (С-х, 2000, 37 /, 2 с.).
видео
ç.с. 1. Электричество сигналĕсене экран çине куçарса информаци илмелли (курмалли тата илтмелли) мел. Хăвăрах шутлăр-ха, нивушлĕ видео юхăмне чарса çитереттĕмĕр. КЯ, 27.10.1990, 2 с. Пысăк тавракурăмлă вăл [хальхи ача]. Тĕрлĕ видео тата ытти техникăна пула хăвăрт аталанать. Х-р, 27.03.1997, 4 с. Кунта радио, телевидени, видео, Интернет системи т.ыт. те витĕм кӳреççĕ. УС, 10.04.1998, 7 с.
2. Видеокамера (туп.). Тем пулас пур тесе ун чухне видеопа ӳкерсе илнĕ. ÇХ, 1999, 29 /, 1 с. Ывăл эпир стройпа пынине видеопа ӳкерсе илнĕ те, пăхасшăн-ха. Х-р, 12.05.2000, 1 с.
3. Видеопленка (туп.). И.Ульянов çул çӳреври пур утăма та видео çине ӳкернĕ. ÇХ, 29.05.1998, 2 с. Эпĕ ку юрра ... видео çине пĕрремĕш хут 1993 çулхине çыртарнă. А-и, 2000, 1 /, 8 с. Хĕрарăмсем çак фильма видео çине çыртараççĕ те ... темиçе хут çавăрттараççĕ. Х-р, 12.07.2002, 3 с.
4. Видеофильм (туп.). Пушă вăхăтра видео курассине [йĕрке-леме] ... кирлĕ хатĕрсене штаб парса ячĕ. Х-р, 22.07.1992, 4 с. Юлташĕ видео курма пырса ларать. ÇХ, 10.04.1998, 5 с. Халь кашни килте видео пăхаççĕ. Х-р, 6.07.1999, 1 с. Видео, «Брил-лиантовый полицейский», «Конец света». ÇХ, 2000, 11 /, 12 с.
витерӳ
ç.с. Витерме, ăша тивертме пултарни; витĕм, вăйăм. Диалога витерӳ, витĕмлĕх хатĕрĕ пек усă курнă. Г.Федо-ров, 1994, 15 с. Акупунктура витерĕвĕ. С-х, 2000, 13 /, 1 с.
геопатогенлă
геопатогенлă вырăн (геопатогенлă зона), ç.с. Сывлăхшăн сиенлĕ пайăркасем кăларакан лаптăк; ха-тарлă вырăн. Геопатогенлă зона выльăхсемшĕн те сиенлĕ. Çак зона çуртсене те, çул-йĕре те витĕм кӳнине тĕпчесе пĕлнĕ ĕнтĕ. Я-в, 1995, 9 /, 103 с. Халĕ çĕрĕн геопатогенлă вырăнсем пуррине пĕлмен çын çук та пулĕ. С-х, 2000, 35 /, 4 с. Хăш-пĕр вырăнсем ăнăçлă мар, урăхла ăна геопатогенлă зона теççĕ. КÇ, 2001, 33 /, 1 с.
геополитика
ç.с., полит. Патшалăхăн географи уйрăмлăхĕсем (çĕрĕ-шывĕ, талккăшĕ, çанталăкĕ, çутçанталăк пурлăхĕ т.ыт.те) унăн тулашри политикине тата тĕнчери хутшăнусене витĕм кӳни. Раççей — хăйĕн геополитика инте-ресĕсемлĕ никама пăхăнман çĕршыв. Х-р, 29.04.1999, 3 с. Геополи-тикăра «сакраллă (вăрттăн, сăваплă) географи» текен пĕлӳ пур. ÇХ, 1999, 10 /, 4 с. Совет Союзĕ арканни çак ĕмĕрти питĕ пысăк геополитика инкекĕ пулса тăчĕ. Ч-х, 1999, 28 /, 3 с. Геополитика текен ăнлав пур. Ăна ахаль сăмахсемпе усă курма май çук чухне асăнаççĕ. Х-р, 23.03.2000, 2 с.
— геополитика чăнлăхĕ (Х-р, 16.03.1992, 2 с.); геопо-литика талккăшĕ (Х-р, 7.08.1993, 3 с.); геополитикăна пĕлни (Х-р, 21.03.1996, 1 с.); геополитикăн çивĕч ыйтăвĕ (Х-р, 10.04.2001, 3 с.).
имлĕх
п.с. Сывлăхшăн усăллă витĕм; сиплĕх. Каç выртсан та канлĕх çук, ир выртсан та имлĕх çук. А.Артемьев, 1963, 196 с. Сывă ӳсрĕм эп сан [çуралнă ялăн] имлĕхӳпе. Г.Юмарт //Я-в, 1995, 10 /, 116 с. Чăваш кĕвви ... ĕрчевлĕ сертепе пултра-нăн ирех килен имлĕхĕнче. Ю.Сементер //Я-в, 2000, 4 /, 18 с.
куравçă
ç.с. Спектакль-концерт, ăмăрту-шоу е фильм пăхакан çын; куракан. Артистсен пуплевне куравçăсем тĕслĕх вырăнне хураççĕ, вĕсем пек калаçма тăрăшаççĕ. И.Павлов //ТЧИТ, 1991, 11 с. Пурте вĕсем — юрлакансем те, ташлакансем те — хăйсен пултарулăхĕпе куравçăсене савăнтарма тăрăшрĕç. ÇХ, 1999, 12 /, 9 с. Ăслă та чее телерепортерсем куравçăсене подсознани урлă витĕм кӳме хăтланаççĕ. Ч-х, 1999, 27 /, 7 с. Пин-пин куравçă ячĕпе [Пуçелĕк]. Х-р, 29.05.2001, 4 с.
— хисеплĕ куравçăсем (Т-ш, 1998, 9 /, 3 с.); пĕчĕк куравçăсем (Х-р, 4.10.1998, 4 с.); ирĕксĕр куравçăсем (Х-р, 25.07.2000, 3 с.); совет куравçисем (Х-р, 12.07.2002, 3 с.).
— танл., телекуравçă.
лобби
п.с. Хăйне кирлĕ пек йышăнусем тумашкăн тӳре-шарана (туп.) тата саккун кăларакансене вăйăм кӳрекен ушкăн; хистев ушкăнĕ. Президента [Ельцина] тӳнтерле витĕм кӳресрен шикленнĕ «Химпромăн» хăватлă лоббийĕ ... Федорова Советсен çурчĕ умĕнчех тăратса хăварнă. Х-р, 15.09.1992, 3 с. Çакă кĕ-пĕрнаттăрсен Думăри лоббине çеç кирлĕ мар. Х-р, 7.10.2000, 1 с. «Енчен те Президент пулсан» эпĕ лобби йăлине кăклама тăрăшăттăм. ÇХ, 2003, 8 /, 7 с.
мих
ç.с., кĕск. Халăха информацилекен хатĕрсем (пичет, радио, телевидени т.ыт.); массăллă информаци хатĕрĕ. «Çӳлтисем» витĕм кӳме тăрăшнă пулин те, МИХ ертӳçисем пурте вырăнтах юлчĕç. Х-р, 27.02.1997, 3 с. Раççейре МИХ енĕпе патшалăх политики нихăçан та пулман. Х-р, 2.10.1998, 1 с.
— МИХ рынокĕ (Х-р, 2.10.1998, 1 с.); МИХсен рынокĕ (ÇХ, 2000, 30 /,3 с.); МИХсенче ĕçле (Х-р, 15.08.2000, 4 с.);
— XXI ĕмĕрти МИХ (Х-р, 7.05.1998, 4 с.); округри МИХсем (Х-р, 20.09.2001, 1 с.); тĕнчери МИХсем (Х-р, 21.09.2001, 2 с.).
олигарх
ç.с. Патшалăх влаçне, çĕршывăн политикăпа экономика пурнăçне витĕм кӳрекен çĕрме пуян. Ун [Примаков] хыçĕнче олигархсем тăмаççĕ, взяткăсем те çук. ÇХ, 1999, 13 /, 8 с. Вăл патшалăх укçине чиновниксемпе олигархсен кĕсйине куçарассине хирĕç. ХС, 1999, 17 /, 3 с. Телевиденипе радиовещание тата ... хаçатсенчен чылайăшне çĕршыври «аслă» олигархсем хăйсен аллине çавăрса илнĕ ĕнтĕ. Ч-х, 1999, 28 /, 6 с. Суйлавччен ... В.Путина ирĕклĕ, олигархсенчен ирĕклĕ политик пек кăтартма тăрăшрĕç. А-и, 2000, 1 /, 2 с.
— акула-олигарх (Ч-х, 1999, 28 /, 6 с.); мăнаçлă олигарх (Х-р, 20.10.2000, 3 с.).
пехетлĕ
п.с. Артаклă, ырлăхлă; сипетлĕ, пархатарлă. Илĕпĕр кĕтсе эпир пехетлĕ ĕмĕре. Венгри поэчĕсем. 1974, 77 с. Пехетлĕ çумăрсем тăкса çусан, çапас килет ташша — чупса тухса. В.Ахун, 1990, 114 с. Тута хĕррисем хĕрӳллĕ вакуумран вĕçерĕнеймерĕç. Пехетлĕ евĕклĕх пĕви татăлса кайрĕ. Ар, 2002, 38 /, 2 с.
— пехетлĕ сывлăш (К-н, 1981, 3 /, 2 с.); пехетлĕ тапхăр (В.Энтип, 1987, 120 с.); пехетлĕ пурнăç (В.Петров, 1989, 199 с.); пехетлĕ витĕм (К-ш, 1997, 12 /, 2 с.).
Çавăн пекех пăхăр:
вистенчĕк висячий вит витĕ « витĕм » витĕмлĕ витĕмлĕн витĕмлĕх витĕмлен витĕмлентер