варта
тесать, обтесывать
чултан вартана палăк — вытесанный из камня памятник
вартаса ил — стесать (часть)
вартаса çаврăн — обтесать (кругом)
йывăçран вартаса ту — вытесать из дерева
вилтăпри
намогильный, надмогильный
тăванла вилтăпри — братская могила
вилтăпри палăкĕ — намогильный памятник
вилтăпри çине палăк ларт — поставить на могилу памятник
гранит
гранитный
гранит муклашки — гранитная глыба
гранит палăк — гранитный памятник
ларт
5.
ставить, устанавливать, воздвигать
строить, устраивать, оборудовать
завод ларт — построить завод
палăк ларт — воздвигнуть монумент
пĕве ларт — соорудить плотину
счетчик ларт — поставить счетчик
Турпас тăвакана мар, пӳрт лартакана платник теççĕ. — посл. Не тот плотник, кто переводит дерево на щепки, а тот, кто дом строит.
мăнаçлă
величаво, величественно
монументально, солидно
мăнаçлă кермен — величественный дворец
мăнаçлă палăк — монументальный памятник
мăнаçлă ут — идти величавой поступью
монумент
иск.
монумент (пысăк та чаплă палăк)
монумент туса ларт — воздвигнуть монумент
никĕс
2.
основа, основание, опорная часть
кăмака никĕсĕ — основание печи
палăк никĕсĕ — основание памятника, пьедестал
палăк
1.
памятник, обелиск
Чапаев палăкĕ — памятник чапаеву
гранит палăк — гранитный памятник
çăва палăкĕ — намогильный памятник
палăк ларт — поставить памятник
палăк
2. перен.
памятник
аваллăх палăкĕсем — памятники древности
археологи палăкĕ — археологический памятник
çырулăх палăкĕ — памятник письменности
палăк
3.
знак, примета, признак
◊◊
ср.: болг. белег — знак; шрам
памятник
1.
памятник, монумент ( см. палăк )
авалхи памятник — древний памятник
Митта памятникĕ — памятник Миттову
памятник ларт — воздвигнуть памятник
памятник
2.
памятник ( см. палăк)
архитектура памятникĕ — архитектурный памятник
культура памятникĕ — памятник культуры
çырулăх памятникĕ — памятник письменности
постамент
архит.
постамент (палăк е колонна никĕсĕ)
гранит постамент — гранитный постамент
пьедестал
пьедестал (палăк никĕсĕ)
гранит пьедестал — гранитный пьедестал
обелиск
обелиск (палăк)
гранит обелиск — гранитный обелиск
çапăçура пуç хунă паттăрсене асăнса лартнă обелиск — обелиск в честь героев, павших в боях
Палик çырми
(пал'ик-), назв. оврага около с. Трехбалтаева. Трхбл. Срв. палăк, палăк çырми.
палăк
неизв. сл. Отсюда: Палăк-вар
арка
сущ.жен., множ. арки (арок)
арка (çавра тăрăллă хапха, çурт маччи); триумфальная арка мухтав аркки (чаплă çĕнтерӳ ячĕпе лартнă палăк)
гранитный
прил.
гранит ...; гранит -ĕ; гранитный обелиск гранит палăк
обелиск
сущ.муж.
палăк (çӳлелле шĕврĕлсе пыракан чул юпа); обелиск славы мухтав палăкĕ
памятник
сущ.муж.
палăк; памятник Чапаеву Чапаев палăкĕ; воздвигнуть памятник палăк ларт
фигура
сущ.жен.
1. (син. тело, телосложение) кĕлетке, кӳлепе, ӳт-пӳ, пӳ-си, тăлпу; стройная фигура яштака пӳ-си; грузная фигура мăнтăр кӳлепе
2. кĕлетке (геометрире)
3. кĕлетке, палăк; на пьедестале высится фигура космонавта пьедестал çинче космонавт кĕлетки çĕкленсе тăрать
4. (син. человек, личность) çын; крупная политическая фигура политикăри паллă çын
5. кĕлетке (шахмат вăййинче, пешкăсăр пуçне, пурне те çапла калаççĕ)
ставить
-влю -вишь кого, что несов., поставить сов. ларт, тӑрат; хур; ту, пус, кĕрт, кӑларса тӑрат; ставить столбы юпасем ларт; ставить палку в угол патака кĕтесе тӑрат; ставить самовар сӑмавар ларт; ставить избу (памятник) пӳрт (палăк) ларт; ставить караул хурал тӑрат; его ни во что не ставят ӑна нимĕн вырӑнне те хумаҫҫӗ; ставить на работу (прост.) ӗҫе кĕрт; ставить компресс компресс хур; ставить свою подпись алă пус; ставить рекорд рекорд ту, пар; ставить в затруднение, в трудное положение йывӑрлӑха кӗртсе ӳкер, йывӑрлӑх кӑларса тӑрат.
вырубить
сов. что 1. (срубить) кас, касса тăк (е пĕтер, тух); вырубить ёлку чăрăш каç; вырубить кустарник вĕтлĕхе касса тăк; 2. (прорубить в чём-л.) касса кăлар; вырубить кусок льда пар муклашки касса кăлар; вырубить окно чӳрече кас; 3. (изготовить посредством рубки) касса ту, касса кăлар; вырубить из гранита памятник гранитран палăк касса ту (е кăлар).
высечь
сов. что 1. (вырубить, вырезать на чём-л.) касса (е катса) кăлар, касса (е катса) çыр; высечь надпись на камне чул çине касса çыр; 2. (выделать, вырезать из чего-л.) катса ту, касса кăлар; высечь памятник из гранита гранит касса палăк ларт; ◇ высечь огонь (или искру) вут çапса кăлар.
гранитный
прил. гранит ⸗ĕ [⸗и], гранит..; гранитная глыба гранит катрамĕ; гранитный памятник гранит палăк.
издавна
нареч. ĕлĕкрен(пех), авалтан(пах), нумайранпа, тахçантан(па); этот памятник издавна стоит здесь ку палăк тахçантанпа кунта ларать.
камень
м. 1. чул; драгоценный камень хаклă (йышши) чул; 2. (надгробный) чул палăк, чул юпа, масар чулĕ; 3. чаще мн. камни мед. чул (ăшчикри чир пирки чулланса ларнă вырăн); ◇ камня на камне не оставить 1) тĕпĕ-йĕрĕпех тустар, тĕппипех ишсе тăк; 2) пĕтĕмпех пĕтерсе хур, çапса хуç; держать камень за пазухой тавăрма ĕмĕтленсе пурăн; бросить камень (или камнем) в кого-л. çынна айăпла; упасть камнем чул пек персе (е татăлса) ан; краеугольный камень тĕп никĕс; камень на сердце хуйхă, хуйхă-суйхă; у меня камень с души свалился чĕрем лăштах кайрĕ.
монумент
м. монумент, капмар палăк.
надгробие
с. виле çинчи палăк, çăва (е масар) палăкĕ.
намогильный
прил. вилĕ çинчи; çăва ⸗ĕ [⸗и], масар ⸗ĕ [⸗и]; намогильный памятник вилĕ çинчи палăк.
обелиск
м. обелиск (çӳлелле шĕвĕрĕлсе хăпаракан тăватă кĕтеслĕ чул юпа, палăк).
памятник
м. 1. палăк, памятник; (намогильное сооружение) палăк; памятник Пушкину Пушкин палăкĕ; памятник на могиле героя паттăр вилтăпри çинчи палăк; 2. (предмет культуры прошлого) памятник; памятник древней культуры авалхи культура памятникĕ; археологические памятники археологи памятникĕсем.
подножие
с. 1. ай, аяк, арка; подножие горы ту айĕ; 2. (пьедестал) никĕс, тĕп; подножие статуи палăк тĕпĕ.
поставить
сов. 1. кого-что (придать стоячее положение) тăрат, ларт, ⸗тар [⸗тер]; ⸗ат [⸗ет], ⸗т; поставить лестницу пусма тăрат; поставить ладонь ребром ал тупанне хĕрĕн ларт; поставить кадку вверх дном каткана ӳпĕнтер; 2. кого-что (поместить, расположить) тăрат, ларт, ⸗ар [⸗ер], ⸗ат [⸗ет]; ⸗тар [⸗тер], ⸗т; поставить в строй строя тăрат; поставить машину в гараж машинăна гаража ларт; 3. что (приложить) ларт, хур; пус; поставить банки банка ларт; поставить компресс компресс хур; 4. что (построить, установить) ларт, тыт; ла [⸗ле]; поставить капкан на волка кашкăр тытма капкан ларт; поставить памятник палăк ларт; поставить подпорку тĕрев пар, тĕкĕ яр; 5. что ларт; поставить пьесу пьеса ларт; 6. кого (назначить) ларт, вырнаçтар, хуш; поставить на работу ĕçе ларт, ĕç хуш; 7. что (оценить) ларт, лартса пар; поставить зачёт зачёт лартса пар; поставить пять пиллĕк ларт; 8. что ларт; хур; поставить самовар сăмавар ларт; поставить тесто чуста хур; 9. что (пришить) ларт, çĕле, сапла; поставить заплатку саплăк ларт; 10. что (написать, обозначить) ларт, палăрт; поставить точку точка ларт; поставить ударение ударени ларт; ◇ поставить в затруднительное положение персе хĕстер; поставить в неловкое положение майăкла; поставить на своём çине тăр; поставить в известность пĕлтер; поставить на вид асăрхаттар.
эпитафия
ж. эпитафи (палăк çырăвĕ; кам та пулин вилни пирки çырнă литература произведенийĕ).
достопримечательность
паллă вырăн, паллă япала (çурт, палăк т.ыт.); осматривать достопримечательности города хулари паллă вырăнсене курса çӳре
монумент
палăк; чаплă палăк; монумент славы мухтав палăкĕ
обелиск
палăк (шĕвĕр вĕçлĕ юпа); обелиск в честь героев войны вăрçă паттарĕсен палакĕ
памятник
1. палăк (хайлавли); памятник Чапаеву Чапаев палăкĕ 2. палăк (иртнĕ вăхăтри культурăн паллă хайлавĕ е çут çанталăк объекчĕ)
палăк
, палкă уст. 1. «знак», «примета»; 2. «намогильный памятник»; на булгарских надгробиях белюк, ст. слав. (др. болг.). б\ел\ег, у современных болгар белег «знак», «метка», «примета», у венгров bе́lyeg «марка»; «знак»; «клеймо» (заимствовано от древних булгар, предков чуваш; Gombocz BTLU 43); др. тюрк., КБ, МК, тефс. XII—XIII вв., Зол. бл., уйг. бӓлгӳ, чаг. белгӳ, кирг., казах., к. калп., ног., кумык., туркм., узб. белги, тат. билге, башк. билдә, билге, алт. В пилек, пилги «знак», «примета»; ср. монг. бэлэг, бур.-монг. бэлгэ «знак», «примета», «предзнаменование». От глаголов пĕл, бел, бил и пр. «знать».
паллă
см. палăкпаллă__, __палкă__, __палăр__. По-видимому, ответвились от пĕл (см.).
илемçĕ
п.с. Илем ăсти, ӳнер (туп.) çынни; художник. Эсĕ, халăхăм, эсĕ чĕлхеçĕ. Шухăшлавçă, илемçĕ — эсех! П.Ху-санкай, 1982, 342 с. Палăк умĕнче (авторĕ — А.Розов илемçĕ) пĕр хушă пуçа тайса тăратпăр. А.Т.-Ыхра, 2000, 39 с.
кнеç
п.в. Пĕр-пĕр хутлăх пуçлăхĕ; князь. Пĕчĕк пухусенче каланисене пирĕн «кнеçсем» илтмеççĕ. П-н, 1990, 2 /, 1 с. Кнеç мар, хресчен — сухаçă та утарçă — пулнă вăл. Н.Теветкел //Х-р, 11.04.1998, 7 с. Владимир кнеç ячĕпе лартнă палăк уйрăмах килĕшрĕ. Х-р, 19.01.1999, 3 с. Хусан ханлăхĕнче чăваш хушшинчен тухнă тавралăх кнеçĕсем (пӳсем), вырăнти кнеçсем (çĕрпӳсемпе вунпӳсем), турхансем сахал пулнă. Я-в, 2000, 5 /, 49 с.
— кнеç хĕрĕ (Х-р, 8.10.1998, 3 с.); кнеçсен влаçĕ (Х-р, 18.07.2001, 2 с.);
— удел кнеçĕ (Х-р, 22.02.2000, 1 с.); вырăс кнеçĕ (Г.Юмарт, 2001, 12 с.); аслă кнеç (Х-р, 17.07.2001, 2 с.).
Çавăн пекех пăхăр:
Пал çĕр Пал олăх пал улми палă « палăк » Палăк çăлĕ Палăк çырми Палăк-вар палăн палăр