Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

сар

назв. женского наряда. Цив. Сред. Юм. Сар — хĕрарăмсĕм пилĕке çыхакан япала. Ib. Çĕн-çôл çĕрĕ хĕрсĕм мăшăрлăн сар çыхса хапха орлă утаççĕ (= ывăтаççĕ). (Гадание). СПВВ. Сар çых, подвязать сар. Ib. Сарă — пилĕке çыхаканни. Произв. См. сарă.

сас

звук, голос, шум. КАЯ. Эпĕ вара сас кăлармасăр макăрса тăтăм. Байгл. Сас аякка кайсан, çăмăр пулать. Ядр. † Пасар йĕки — çĕн йĕке, кустармасăр сас ярат (издает звук). N. Мулкач мĕн сас парать. Произв. см. в сасă.

сереп

неизв. сл. Встреч. в произв.: серепсĕр.

çилен

см. произв. от çил.

çĕн

новый. См. çĕнĕ. Сред. Юм. Çĕн уйăх çамăллăх, пире пуймалăх. (Так говорят, когда в первый раз увидят молодой месяц). Чертаг. Çĕн уйăхпа кив уйăх хошши (interlunium, новолуние). Шорк. Çĕн Йăван (женившийся и оставшийся жить в доме жены называется „Çĕнĕ Йăван“, „Çĕнĕ Хĕветĕр“ и т. п). Произв. см. в çĕнĕ.

çĕрĕк

гнилой. См. произв. от çĕр.

туллат

см. произв. от тул.

куштанлă

произв. от куштан, «Коштанистый». Утăм № 1, 28. Пĕри пуян, ытла куштанлă.

кӳчĕкки

встр. в произв.: урапа кӳчĕкки.

кăвăк

встр. в произв.: кăвăклат.

кăвал

встр. в произв.: кăвăлтат, кăвăлтаттар.

кăкăк

встр. в произв.: кăкăкла.

кăнтти

(кы̆нττи^ы), встр. в произв.: кăнтти-кантти.

кăрт

(кы̆рт), то же, что карт; встр. в произв. кăртла.

кăтак

(кы̆дак), встретилось в произв.: кăтакла, кăтаклат.

Кăтраç

(кŏтрас'), имя мужч. Орау. || Прозвище мужч. Орау. Кăтраç Микулайĕнчен илтĕм те... (произв. от кăтра, кудрявый).

кĕрчĕ

назв. украшения? Встр. в произв.: кĕрчĕлĕ.

шакла

назв. камешек при игре шакла. См. произв. от шак. Абаш. Шакла, тăмран тăваççĕ.

шарлав

см. произв. от шар.

пĕрт

то же, что пӳрт. Встреч. в произв.: пĕрт-ом кĕли.

каман

счастье, удача? Срв. камал. Всгреч. в произв,: каманлă.

караçăвар

сеновал над конюшней (вите тăрне утă-улăм хума тунă вырăн). Ванеркке. См. произв. от кар.

килпек

встр. в произв. килпеклĕ.

килпет

(-_бэ̆_т), встр. в произв.: килпетлĕ.

кумачав

помеха. Встр. в произв.: кумачавла.

лăкчи-локчи

(лŏк_чи-лок_чи), ямины. Встр. в произв : лăкчи-локчиллĕ.

лăс

(лы̆с, лы̃с), подр. звуку при сотрясении более или менее мягкого предмета. Альш. Çĕлĕкне тытса, лăс-лăс-лăс! силлет. Якейк. Çăкая лăс-лăс-лăс! силлет (трясёт). Çутт. 113. Йăвăçсемпе курăксем ӳсеççĕ, лăс-лăс! тайăлаççĕ. Янтик. Лăс-лăс! силленсе пырать, тесе, вăрăм çăмлă сурăхсене, чупнă чухне, калаççĕ. Шел. 137. Лăс-лăс силлерĕ. || Подр. тихому падению дождя или снега. Тюрл. Лăс-лăс çăмăр çăвать. N. Лăс-лăс-лăс (или: лы̆з-лы̆з-лы̆з) çомăр çуат (йор çуат) = вăраккиве = вăраххипе, холлен. См. произв. лăска.

лĕмпĕр

(л’э̆_мбэ̆_р), встр. в произв. и сложных.

лĕнкĕр

встр. в произв. и сложных: лĕнкĕр-ленкĕр.

минет

(_мин’эт’), от араб. мiннӓт (благодеяние)? Встр. в произв.: минетлĕ.

минке

встр. в произв.: минкел.

мух

от русск. муха; встр. в произв.: мухла

мăн-пӳ

то же, что ĕмпӳ. [Мăн-пӳ по своему образованию то же, что ĕмпӳ (тюрк.: ӧн беj, бij, бӓr). Последнее сл. в части Чувашии употреблялось в значении царь. Первое встреч. в произв.].

мăнкăл

встр. в произв.: мăнкăл-манкăл.

мĕкĕл

встр. в произв.: мĕкĕл-мекĕл.

йăмпăлтат

(—дат), встречено в произв...

вут

вот, дрова. Якейк. Эпĕр вот татма кайса. Мы ходили пилить дрова. Бгтр. Вăрмана вут хуçма карăмăр. См. вутă, вотă(там же и все произв. и составные).

вăльтлет

гл., произв. от м. вăльт. КС. Вăл кĕпер вăльтлетсе авăнсах тăрать (так и зыблется).

эхлеткеле

учащ. гл., произв. от эхлет. Ч. С. Аран эхлеткелесе, йăнăшкаласа выртатăн.

ыраттар

понуд. гл., произв. от ырат. О сохр. зд. 55. Ăна (её) çисен, усси пĕртте çук, пĕр вара анчах ыраттарса тăрать. Толст. Ыраттармарăн-и? Не ушибся-ли? Орау. Мĕнне ыраттартăн эсĕ? Что ушиб ты? || В перен. знач. Изамб. Т. Ай-ай, ул çук япалашăн (за пустяк) ултă-çичĕ тенкĕ парасси ыраттарат! (не очень-то приятно).

ирткеле

учащ, гл., произв. от ирт. Альш. Сайра тепле (изредка) ирткелесе кайнă чухне: ăна тăвăр, кăна тăвăр, текелесе хăварать. || Проходить кое-как; так или иначе проходить. Хĕл капла мĕнле пулин ирткелесе каять, Герасимовка çыннисем кĕтнĕ çур-кунне çитет.

уралат

уралаттар, произв. от урала; зн. неизв.

устав

неизв. сл. Отсюда произв. неизв зн.: уставла.

Çавăн пекех пăхăр: