Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

сăвай

свая

сăвай

свайный
бетон сăвай — бетонная свая
йывăç сăвай — деревянная свая
сăвай çап — забивать сваи
сăвай çапакан — сваебоец
сăвай тукмакки — баба (для забивания свай)
Пуртăсăр, савăлсăр, сăвайсăр кĕпер хывать. (Пăр шăнни). — загадка Без топора и клина, без свай наводится мост. (Ледостав).

свай

то же, что сăвай

ухлат

1.
ухать, восклицать,  «ухя»
платниксем ухлатса сăвай çапаççĕ — плотники с уханьем забивают сваи

çап

2.
забивать, вбивать
прибивать
прикреплять
атă тĕпĕ çап — прибить подметку
пăта çап — забить гвоздь
сăвай çап — забивать сваи
такан çап —подбить подкову
çырса çап — вывесить, прибить что-л. написанное

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

сăвай

свая

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

сăвай

(сы̆ваj), свая. Череп. Сăвайсене чыстă шыв кăларса кайнă. Собр. Пуртăсăр, савăлсăр, сăвайсăр кĕпер хăват. (Пăр шăнни). Бюрг. † Ах тантăшçăм (ячĕ), иксĕмĕрĕн хутлăха кĕмĕлтен кĕпер хывнăччĕ, ылттăнтан сăвайне çапнăччĕ. Чуратч. Ц. Сăвай çапнă чухне папне шанлаттарни таçтанах илтĕнет. Орау. Çапла темиçе çапсан (в игре „пурне сумалла“), кам алла çиялтине пĕлмесен: сăвай кĕрет-и? тесе ыйтаççĕ. Çапла çапнине: сăвай çапатпăр, тесе кулаççĕ.

савай тукмакĕ

„баба“ для вбивания свай. Альш. † Раккассисен туй халăх(ĕ) пăрахçă сăвай тукмакĕ. Ау 317°. † Хĕр çумĕнсем хĕрĕсем пур те сăвай тукмакĕ. У др. пап, папка.

тачлаттар

понуд. ф. от тачлат. Орау. Ӳпне выртнăскере аллисене çурăмĕ çинчен çĕклеççĕ те, сăвай çапнă пек тачлаттарса çапаççĕ. (Игра в „пурне сумалла“).

тукмак

токмак (тукмак, токмак), колотушка. Янш.-Норв. Лапка айĕнче йĕпе тукмак. (Загадка: реnis). Ст. Чек. Алли тукмак пек шыçса кайнă. Ск. и пред. чув. 8. Симĕс тукмак аллинче. В. Олг. Атьăр тоя, атьăр тоя ватти-яшшипе, атьăр, арăмсам, ачи порĕ ачине илĕр, ачи çокĕ токмак илĕр. N. Йĕкĕрешсем тукмак пак ӳсеççĕ, тет Кулине. Пазух. Раккассисем туй халăхĕ — пăрахăç сăвай тукмакĕ. Якейк. 1) Вот токмакки, колотушка для забивания клина или топора; 2) чăмăр тôкмак — пир токмакки, тата кĕпесене, типсен, çапмалли токмак. VS. Юрк. Хĕрлĕ хĕвелпе типĕтĕпĕр, çăка тукмакĕпе çапăпăр (платок). || Валек для белья. Якейк. Кĕпе çума карăм та, хорăн токмак çорăлчĕ, хорăн кĕвенте хуçăлчĕ. СПВВ. МС. Тукмак — кĕпесем çапмалли, вутă çурмалли; тукмак — кашкăр: кашкăр тесен, кашăк пек çăмăлланать, теççĕ, тукмак тесен, тукмак пек йăвăрланать, теççĕ. || Язык колокола. КС. Чан токмакĕ, язык колокола. Т. II. Загадки. Чан токмакки, язык? || Гири у часов. Шибач. Часси токмакĕ, гирька. || Палка, которой бьют в барабан. Сорм-Вар. † Мучи кăркки шур кăркка, çапрăмăр та пăрахрăмăр, параппан тукмак турăмăр. || Нагайка. Бел. Гора. Ача кăмăлне килмесен’ вуниккĕпе явнă тукмакпа çурăм çинче вылятĕ (невесте). || Бедро, ляжка (птиц). Ау 188°. Автанăнне тукмакне касса илтĕм те, çисе ятăм. Орау. Чăх тукмакки. Ib. Чăххăн е алтанăн урисене, ашлă пулсан: ачана тукмакне парас, теççĕ. Сунт. Ĕлĕк чух унпала иксĕмĕр ĕçкĕ ĕçсе, алтан тукмакки çисе, итес уйăрса тавлашса пĕтнĕ. Сред. Юм. Алтан токмакки, верхняя часть ноги петуха. Бел. Гора. Астăвăр-ха йыснана, хур тукмакне сĕтĕрет. КС. Тукмак-пĕçернĕ кайăк пĕççине калаççĕ (ачана тукмакне парас, тиççĕ). N. Асатте пусрĕ ват лаша, мана пачĕ тукмакне. || Волк. Орау. Тукмак тесе кашкăра, йăвăрланса выльăха ан тытайтăр тесе, калаççĕ. Тогаево. Ялта токмаксем хăш çынăнне тыйха тытнă, хăшшăнне пру, хăшшăнне ĕне тытнă. N. Сорăх ывханĕ (= ылханĕ) токмака çитмест. (Послов.). Орбаш. Тукмак-кашкăр. || Тупой (о человеке). Юрк. Арăмĕ ухмах пулинччĕ, ачи тукмак пулинччĕ. N. Тиечукĕ те, тукмакĕ, пупăн ĕçне пĕлсессĕн, хăранипе хурланса вăл хушнине тумашкăн яхăнне те итлемен. || Прозвище человека. Ск. и пред. чув. 34. Акă сирсе халăха вĕçсе ухать сирпĕнсе Тукмак Петĕр çырă ача. || Яз. имя мужч. Именд.

шанлаттар

понуд. ф. от шанлат. Чем люди живи. Тухнă чухне ку пĕшкĕнме маннă та, пуçне алăк янаххи çумне шанлаттарнă. N. Чиркӳ чанне пăнамар йĕп-йĕпе тарличчен шанлаттарнă. Çиç. çиçрĕ кĕм. ЗЗ. Пуçĕнче, вут тухсан чиркӳ чанĕ харсăр шанлаттарнă пекех, çурăлас пекех йăнлать. N. Алăка шанлаттарса хупрĕ. Чуратч. Ц. Сăвай çапнă чухне папне (= папкине) шанлаттарни таçтанах илтĕнет.

пап

«баба», для вбивания свай. Чуратч. Сăвай çапнă чухне папне шанлаттарни таçтанах илтĕнет.

сăвай

(сы̆ваj), sublica, свая. Ст. Чек.

пĕрене

бревно. Сред. Юм. Каска — вăншар вершкаллă пысăк пĕрене. Бес. чув. 5. Унта халĕ Хайрулла вăрмантан пĕренесем кăларкаласа пасара леçет. ФТТ. Тĕлĕкре пĕрене курсан — çын пуять, тет. N. Ывăнсан, вăйран кайсан, улăм пĕрчи те пĕрене хулăнăш курăнат. Торп-к. Пĕр пӳрт пĕрени пек ăскер йăтса килчĕ (дерево принес). Пазух. Ĕнтĕ пӳрт хыçĕнчи, ай, пĕрене, хăçанах пулĕ-ши пĕрене. СТИК. Пĕрене пуç картас, зарубить конец бревна для сруба. Ст. Чек. Ана паллине пирĕн паллă теççĕ. Паллă вăрманта, вăрман уйăрсан, касас йăвăçсем çине тăваççĕ; пĕренесем, каштасем, путек хăлхисем çине тăваççĕ. Кожар. Пĕренен-пĕренен тултарнă. (Снега) нанесло волнами, рядами (похожими на ряды лежащих параллельно бревен). || Балка. Качал. Сăвай çинче пĕрене (на мельнице). || Стена. Шибач. Пухрĕçĕ = пăхрĕç, посмотрели): пĕрене çомăнче — çакăнса тăрать çип. О сохр. здор. Çавăн пек нӳрлĕ пӳртсенче пĕрене çăмăнче çыврас пулмасть. Бгтр. Сывмар (халсăр) çын пĕрене патнелле пăхса выртсан, вилет, теççĕ. (Поверье).

ылмашăн-ылмашăн

(ылмажы̆н-ылмажы̆н), вперемешку. Орау. Пурне сумалла вылясан, чăн кая юлнипе ыттисем лешин çурăмĕ çине аллисене ылмашăн-ылмашăн хурса сăвай çапнă пек çапаççĕ.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

свая

сущ.жен.
сăвай (çĕре çапса лартакан тĕрек юпи); сваи моста кĕпер сăвайĕсем

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

баба

ж. тех. сăвай тукмакки; чугунная баба чугун тукмак.

Çавăн пекех пăхăр: