Шырав: явăн

Шыракан сăмаха çырăр

Шырав вырăнĕ:

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

явăн

1.
виться
явăнса ӳсекен курăксем — вьющиеся растения
çӳç явăнать волосы — вьются, курчавятся

явăн

2.
обвиваться, обматываться, наматываться
тилхепе урапа çине явăнса ларнă — вожжи намотались на колесо

явăн

3.
извиваться, петлять, змеиться
сукмак йывăçсем хушшинче явăнса выртать — тропинка змеится между деревьями

явăн

4.
виться, клубиться
çул тăрăх тусан явăнать — по дороге клубится пыль

явăн

5.
кружиться
реять

тӳпере кайăксем явăнаççĕ — в вышине кружатся птицы
Шалча çинче хĕрлĕ кайăк явăнать. (Ялав). — загадка Над шестом реет красная птица. (Флаг).

явăн

6.
сплетаться, переплетаться
йывăç тымарĕсем пĕр-пĕринпе явăнса ларнă корни деревьев переплелись

явăн

7.
липнуть, прилипать, налипать (на колеса — о грязи)

явăнтар

1.
понуд. от явăн 1.
хăмлана шалча тавра явăнтарса ӳстер — пустить хмель виться по шесту

явăн

8.
виться, роиться
толочься
прост.
вăрăмтуна пĕлĕт пек явăнать — тучей вьются комары
пуçра тĕрлĕрен шухăш явăнать — в голове роятся мысли

явăç

10.
то же, что явăн 8.

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

явăн-юççи

явăн-юççи, воробы.
- Янцы-к. Явăн-юççи (сматывают на кăшкар).
см. арăм-йывăççи

явăн

явăн (jавын), виться, обвиваться.
Йывăç явăнса ӳçет. Дерево растёт завитушкой.
- Икково. Хӑмлӑ шӑччӑ тӑрӑх явӑнса ҫитӗнет.
- Алших. Хӑмлӑ шерте (шалҫа) тӑрӑх явӑнса ӳҫет.
- Сл. Кузьм. I, 16. Вӗсен ӗҫӗ кантӑра пек явӑнса пырать. У них дело идёт как по маслу.
- К.-Кушки. Мӑйне ҫӗлен явӑннӑ (или: яваланнӑ).
- Ib. Курӑк йывӑҫа явӑнат.
- Альш. † Ӗнтӗ ҫил ҫаврӑнат, ҫил ҫаврӑнат: ҫӗмӗрт ҫеҫки хӑвана явӑнат.
- Бурунд. † Ҫӗр ҫырлисем пиҫеҫҫӗ хӗрелсе, тӗрлӗрен пӗр курӑка явӑнса. Клубника поспевает, рдея, обвиваясь вокруг разных трав.
- Чураль-к. Шучӑ тӑрӑх явӑнакан хӑмла путранки мар-и ҫав? Ура явса выртакан пирӗн варлисем мар-и ҫав?
- Н. Тим. † Явӑна-явӑна выртакан, пӗрлӗхен аври мар-и ҫав?
- Сред. Юм. Ирхӗне, вил-шыв (у др. сывлӑм) укеччин, утӑ торттарсан. О, явӑнса вӗрен пик полса пырать (вьётся как верёвка).
- Юрк. † Хӗвел тухат, сарӑлат, улма йывӑҫ ҫине явӑнат.

|| О пламени.
- ЧС. Ҫӳлте хӗм явӑнать анчах — хӗп-хӗрлӗ, тастан (=таҫтан) та курӑнать пулӗ. Вьются в выси искры, красные-раскрасные; должно быть, далеко видно. [Ib. Пушар йӗри-тавра ҫынсем явӑнаҫҫӗ анчах. Около пожара вьются люди].
- Сред. Юм. Вӑт (=вут) явӑнать анчах («О сильном пламени, когда кажется будто оно вьётся»).

|| О течении.
- ЧП. Хура шыв юхат явӑнса.
- Янш.-Норв. † Шывӗ юхат явӑнса, хумсем ҫапаҫҫӗ хӗрнелле.
- А. П. Прокоп. † Атӑлсем тухат (юхат?) явӑнса.
- Дик. леб. 36. Акӑ тинӗс хумӗсем, ывӑна пӗлмесӗр, пӗрин хыҫҫӑн пӗри явӑна-явӑна пынипе темӗн тӗрлӗ хытӑ чулсене те тип-тикӗс якатаҫҫӗ.

|| Об облаках.
- Дик. леб. 40. Хура тӑхлан тӗслӗ хӑрушӑ хум пек пулса, вӗсем явӑнса шуса пыраҫҫӗ.
- Ib. 56. Ҫӳлте явӑнать хуп-хура пӗлет. Наверху вьётся чёрная туча.

|| О пыли.
- Сказки и пред. чув. 22. Тусан пырать явӑнса. Пыль вьётся.

|| О грязи.
- Сред. Юм. Ҫӑмӑр ҫуни халь те типмен пыльчӑк орапана явӑнса пырать (грязь навивается на колёса).

|| О медленном, величественном движении солнца (так толкует КС.).
- ЧП. Хӗвелсем тухат явӑнса.

|| О колосьях, которые клонятся от тяжести в разные стороны.
- Ст. Чек. Явӑнса ӳсет ыраш (=вӑйлӑ ӳҫет). Колосья ржи от тяжести клонятся в разные стороны.

|| Виться (о птицах и т. п.).
- Сказки и пред. чув. Ялӗсем ҫинче кайӑк явӑнать. Над их деревнями вьются птицы.
- Толст. III—IV, 122. Вӑрӑм-тунӑсем явӑнса вӗҫсе ҫӳреҫҫӗ, ҫӗрлеҫҫӗ. Комары вьются, летают и жужжат.
- N. Икӗ ангел, икӗ архангел вӗҫсе килеҫҫӗ пирӗн чуншӑн, явӑнаҫҫӗ пирӗн ҫылӑхшӑн.

|| Увиваться (с какой-либо целью).
- КС. Сир. 27. Кам ӑслӑлӑх ҫурчӗ таврашӗнче явӑнса ҫӳрет, ҫавӑ унӑн ҫурчӗ ҫумне пӑта ҫапса тӗреленет.
- Якейк. † Эпе лартас хӗр панче упа-кашкӑр явӑнать. Около девушки, которую я хочу посадить (чтобы покатать), увиваются волки и медведи (дикие звери).
- С. Хорчка пек явӑнса ҫӳрет. Вьётся как ястреб. Тоже и о животных.
- Якейк. † Пирӗн ҫол ҫийӗнче корак-ҫӑхан явӑнать, эпӗр лартас хӗр панче ялти ача явӑнать (Песня на масленице).
- КС. Курак-ҫӑхан виле таврашӗнче явӑнса ҫӳрет. Сновать (в переносн. зн.).
- Ст. Яха-к. Эсир кунта питех явӑнса ан ҫӳрӗр (не толпитесь).
- Сказки и пред. чув. 75. Ярӑнтарса, явӑнса, шӑпӑр кӗвви ташлатать.

явăнкала

явăнкала, учащ. ф. от явăн.
- Бiтр. Çӳлте явăнкаласа çӳрекен пĕр кайăк корчĕç.

явăнтар

явăнтар, понуд. ф. от явăн, принудить или позволить свиваться, обвиваться.
- М. П. Петр. Алших. Йывăçа явăнтарса ӳстернĕ. Дерево выростили [sic!] завитушкой (извилистым, спиралеобразным).

явăн

(jавы̆н), виться; обвиваться. Йывăç явăнса ӳсет. Дерево растет завитушкой. Икково. Хăмла шăччă тăрăх явăнса çитĕнет. Алших. Хăмла шерте (шалçа) тăрăх явăнса ӳсет. Сл. Кузьм. I, 16. Вĕсен ĕçĕ кантăра пек явăнса пырать. У них дело идет как по маслу. К.-Кушки. Мăйне çĕлен явăннă (или: яваланнă). IЬ. Курăк йывăçа явăнат. Альш. † Ĕнтĕ çил çаврăнат, çил çаврăнат: çĕмĕрт çеçки хăвана явăнат. Бурунд. † Çĕр çырлисем пиçеççĕ хĕрелсе, тĕрлĕрен пĕр курăка явăнса. Клубника поспевает, рдея, обвиваясь вокруг разных трав. Чураль-к. Шучă тăрăх явăнакан хăмла путранки мар-и çав? Ура явса выртакан пирĕн варлисем мар-и çав? Н. Тим. † Явăна-явăна выртакан, пĕрлĕхен аври мар-и çав? Сред. Юм. Ирхĕне, вил-шыв (у др. сывлăм) укеччин, утă торттарсан, ȏ, явăнса, вĕрен пик пȏлса пырать (вьется как веревка). Юрк. † Хĕвел тухат, сарăлат, улма йывăç çине явăнат. || О пламени. ЧС. Çӳлте хĕм явăнать анчах — хĕп-хĕрлĕ, тастан (= таçтан) та курăнать пулĕ. Вьются в выси искры, красные-раскрасные; должно быть, далеко видно. [IЬ. Пушар йĕри-тавра çынсем явăнаççĕ анчах. Около пожара вьются люди]. Сред. Юм. Вăт (= вут) явăнать анчах. («О сильном пламени, когда кажется будто оно вьется»). || О течении. ЧП. Хура шыв юхат явăнса. Янш.-Норв. † Шывĕ юхат явăнса, хумсем çапаççĕ хĕрнелле. А. П. Прокоп. † Атăлсем тухат (юхат?) явăнса. Дик. леб. 36. Акă тинĕс хумĕсем, ывăна пĕлмесĕр, пĕрин хыççăн пĕри явăна-явăна пынипе темĕн тĕрлĕ хытă чулсене те тип-тикĕс якатаççĕ. || Об облаках. Дик. леб. 40. Хура тăхлан тĕслĕ хăрушă хум пек пулса, вĕсем явăнса шуса пыраççĕ. IЬ. 56. Çӳлте явăнать хуп-хура пĕлĕт. Наверху вьется черная туча. || О пыли. Сказки и пред. чув. 22. Тусан пырать явăнса. Пыль вьется. || О грязи. Сред. Юм. Çăмăр çуни халь те типмен, пыльчăк ȏрапана явăнса пырать (грязь навивается на колеса). ||О медленном, величественном движении солнца (так толкует КС.). ЧП. Хĕвелсем тухат явăнса. || О колосьях, которые клонятся от тяжести в разные стороны. Ст. Чек. Явăнса ӳсет ыраш (= вăйлă ӳсет). Колосья ржи от тяжести клонятся в разные стороны. || Виться (о птицах и т. п.). Сказки и пред. чув. Ялĕсем çинче кайăк явăнать. Над их деревнями вьются птицы. Толст. III-IV, 122. Вăрăм-тунасем явăнса вĕçсе çӳреççĕ, сĕрлеççĕ. Комары вьются, летают и жужжат. N. Икĕ ангел, икĕ архангел вĕççе килеççĕ пирĕн чуншăн, явăнаççĕ пирĕн çылăхшăн. || Увиваться (с какою-либо целью). КС. Сир. 27. Кам ăслăлăх çурчĕ таврашĕнче явăнса çӳрет, çавă унăн çурчĕ çумне пăта çапса тĕреленет. Якейк. † Эпĕ лартас хĕр панче упа-кашкăр явăнать. Около девушки, которую я хочу посадить (чтобы покатать), увиваются волки и медведи (дикие звери). С. Хорчка пек явăнса çӳрет. Вьется как ястреб. Тоже и о животных. Якейк. † Пирĕн çол çийĕнче корак-çăхан явăнать, эпĕр лартас хĕр панче ялти ача явăнать. (Песня на масленице). КС. Курак-çăхан виле таврашĕнче явăнса çӳрет. Сновать (в переносн. зн.). Ст. Яха-к. Эсир кунта питех явăнса ан çӳрĕр (не толпитесь). Сказки и пред. чув. 75. Ярăнтарса явăнса, шăпăр кĕвви ташлатать.

явăнкала

учащ. ф. от. явăн. Бгтр. Çӳлте явăнкаласа çӳрекен пĕр кайăк корчĕç.

явăнтар

понуд. ф. от явăн, принудить или позволить свиваться, обвиваться. М. П. Петр. Алших. Йывăçа явăнтарса ӳстернĕ. Дерево выростили завитушкой (извилистым, спиралеобразным).

явăн-юççи

воробы. Янцы-к. Явăн-юççи (сматывают на кăшкар). См. арăм-йывăççи.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

вертеться

глаг. несов.
1. (син. вращаться, крутиться) çаврăн, пĕтĕрĕн; колесо вертится вокруг оси кустăрма тĕнĕл тавра çаврăнать
2. явăн, явăнса çӳре; якăлтат; дети вертятся вокруг старших ачасем аслисем тавра явăнса çӳреççĕ; вертеться у зеркала тĕкĕр умĕнче якăлтатса тăр ♦ в голове вертится пуçран каймасть (шухăш); на языке вертится чĕлхе вĕçĕнче тăрать (сăмах)

виться

глаг. несов.
1. (син. обвиваться) явăн, явкалан; вьющиеся растения явăнакан ӳсен-тăран
2. (син. кружиться, изгибаться) пăтран, кускала; собака вьётся у ног йытă ура айĕнче кускалать
3. (син. подниматься, кружиться) явăн, çĕклен, йăсăрлан, мăкăрлан; над дорогой вьётся пыль çул çийĕн тусан йăсăрланать

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

вертеться

несов. 1. (вращаться) çаврăн; 2. (поворачиваться из стороны в сторону) çаврăнкала, пăркалан; 3. разг. явăн, явăнса çӳре; вертится как кот вокруг сметаны кушак хăйма тавра явăннă пекех явăнса çӳрет; ◇ вертеться волчком см. href='/s/волчком'>волчком; вертеться вьюном см. href='/s/вьюн'>вьюн; вертится на языке чĕлхе çинчех; вертеться под ногами хăпма ан пĕл (йăлăхтар); как ни вертись хăть те мĕн ту та.

виться

несов. 1. явăн (курăк); по шесту вьётся хмель хăмла шалçана явăнать; 2. (о волосах) кăтралан (çӳç, сухал); 3. (пролегать извиваясь) авкалан; по берегу вьётся тропка çыран хĕррипе сукмак авкаланса выртать; 4. (подниматься клубами) йăсăрлан, мăкăрлан, çĕклен; над дорогой вьётся пыль çул çийĕн тусан йăсăрланать; 5. (летать кружась, порхая) явăнса вĕç, вĕçкеле; вьётся мягкий снежок çемçе юр вĕçкелет; 6. (развеваться) вĕлкĕш (ялав).

закрутиться

сов. 1. (крутясь, свернуться, завиться) пăрăн, пăрăнса лар (е кай), пĕтĕрĕн, пĕтĕрĕнсе лар (е кай), явăн, явăнса лар, явалан, яваланса пĕт (е лар), çаврăн, çаврăнса кай; стручки гороха закрутились пăрçа хутаççисем пĕтĕрĕнсе ларчĕç; 2. (обвиться, обмотаться) яваланса лар, чĕркенсе лар; 3. (завинтиться) пăрăн, пăрăнса лар; хыт, хытса лар (кран, гайка); 4. перен. разг. (захлопотаться) ĕç айне пул, пăтранса кай; 5. (начать крутиться, завертеться) çаврăнма (е пĕтĕрĕнме, пăрăнма, явăнма) пуçла; колесо закрутилось на месте кусатăран пĕр вырăнта çаврăнма пуçларĕ; 6. перен. разг. (сбиться с пути, повести беспорядочную жизнь) ашкăн, ашкăнма тытăн.

змеиться

несов. 1. (виться) явăн, явкалан, авкалан, авкаланса вырт; по спине змеились косы çурăм хыçĕнче çивĕчĕсем явăннă; змеилась тропинка сукмак авкаланса выртнă; 2. перен. (блуждать, скользитьоб улыбке) выля, палăр (кулă).

извиваться

несов. 1. авкалан, явкалан, явалан, явăн; извивается змеёй çĕлен пек явкаланать; река течёт, извиваясь шыв авкаланса юхать; 2. перен. (хитрить) чеелен.

кружить

несов. 1. кого-что çавăр, çавăрттар; 2. (описывать круги) çаврăн, явăн, çаврăнса (е явăнса) вĕçсе çӳре; орёл кружит в вышине тӳпере ăмăрткайăк явăнса çӳрет; 3. (блуждать, плутать) аташса çӳре, çĕтсе (е çухалса) çӳре; кружить по лесу вăрманта çĕтсе çӳре; 4. (о вьюге, метели и т. п.) çавăрттар, вĕçтер (çил-тăман); кружить голову пуç çавăр.

кружиться

несов. 1. (вращаться) çавăрăн, çаврăн; 2. перен. разг. (постоянно находиться где-л., около кого-л.) явăн, явăнса çӳрет; 3. (налету делать круг) см. кружить 2; ястреб кружится в небе тӳпере хурчка явăнса çӳрет; 4. (виться в воздухео снеге, пыли) вĕлтĕртет, явăн, çавăрăн (юр пĕрчи, тусан); 5. разг. см. кружить 3; он долго кружился по улицам города вăл хула урамĕсем тăрăх нумайччен аташса çӳренĕ; 6. см. кружить 4; на улице кружилась вьюга урамра çил-тăман çавăрттарнă; ◇ голова кружится 1) пуç çаврăнать; 2) пуç арпашса каять.

переплести

сов. что 1. (книгу) хуплашкала, хуппине ту (е хур); 2. (нити, прутья и т. п.) яв, ав, çых; 3. (сцепить пальцы рук) çыхăнтар; явса (е явакласа) тыт (пӳрнесене, алăсене); 4. (спутать) яв, явса (е явакласа) пĕтер; яваклан, явăн, çыхăн; (заплетая, перевить) çивĕтле, çивĕтлесе яр; переплести косу лентой çивĕте лентăпа çивĕтле; (заплести заново, ещё раз) салтса çивĕтле.

ползти

несов. 1. шу, упален; ползти на четвереньках тăват уран упален; змея ползет çĕлен шăвать; 2. перен. разг. (медленно передвигаться) ерипен пыр; 3. (медленно скользить) шу, шуса пыр; 4. (стлаться, цепляясь за что-л. — о растениях) тăсăлса ӳс, явăн (ӳсентăран); 5. перен. пыр, ан, хăпар; тропинка ползёт в гору сукмак тăвалла хăпарать; 6. перен. (медленно распространятьсяо слухах, звуках и т. п.) сарăл; 7. (осыпаться) ишĕл, юх; берег реки ползет шыв хĕрри ишĕлет; 8. разг. (разлезатьсяо ткани) ирĕл, çĕтĕл.

свиться

сов. 1. (свернуться трубкой, кольцом) явăн, явалан, яваланса (е чĕркенсе, пĕтĕрĕнсе) лар; змея свилась в кольцо çĕлен ункă пек явăнса выртнă; 2. (сплестись друг с другом) çыхланса лар.

сплестись

сов. 1. явăн, çыхлан, явăнса çыхлан; корни сплелись тымарсем явăнса çыхланнă; змеи сплелись в большой клубок çĕленсем явăнса пысăк çăмха пулса выртнă; 2. перен. (соединиться, слиться) çыхăн, пĕрлеш; их судьбы сплелись вĕсен шăписем çыхăннă.

тереться

несов. разг. 1. чем сĕртĕн, сăтăрăн, шăлăн, сĕркелен; тереться полотенцем питшăллипе шăлăн; 2. перен. (около, среди кого-чего-л.) çапкаланса (е сĕркеленсе, явăнса) çӳре, явăн.

Çавăн пекех пăхăр:

явăç явăçтар явăк явăл « явăн » явăн-йăвăççи явăн-юççи явăнакан вăрăм туна явăнкала явăнтар

явăн
Сăмаха тĕплĕ ăнлантарман
 
Хыпарсем

2022, раштав, 08
Сайт дизайнне кӑшт ҫӗнетнӗ, саспаллисен страницинче хушма пайлану кӗртнӗ //Александр Тимофеев пулӑшнипе.

2015, утă, 30
Шыранӑ чухне ӑнсӑртран латин кирилл саспаллисем вырӑнне латин саспаллисене ҫырсан, сайт эсир ҫырнине юсама тӑрӑшӗ.

2015, утă, 30
Шырав сӑмахӗсене сӗннӗ чухне малашне вӑл е ку сӑмаха унччен миҫе шыранине тӗпе хурса кӑтартӗ.

2015, утă, 29
Сăмах шыранӑ чухне малашне сайт сире сăмахсарсенче тĕл пулакан вариантсене сĕнĕ.

2014, пуш, 25
Мобиллă хатĕрсемпе усă куракансем валли сайта лайăхлатрăмăр //Мирон Толи пулăшнипе.

2011, утă, 20
Вырăсла-чăвашла сăмахсарпа пуянланчĕ.

2011, утă, 19
Сăмахсарсен çĕнелнĕ сайчĕ ĕçлеме пуçларĕ.

2011, утă, 16
Сайтăн çĕнĕ версийĕ хатĕрленме пуçларĕ.

Пӳлĕм
Сайт пирки

Ку сайтра чăваш сăмахсарĕсене пухнă. Эсир кунта тĕрлĕ сăмахсен куçарăвне, тата ытти тĕрлĕ уйрăмлăхĕсене тупма пултаратăр.

Счетчики
Пулăшу

Эсир куçаракан укçа хостингшăн тӳлеме, çĕнĕ сăмахсарсем кĕртме, Ашмарин хатĕрленĕ сăмах пуххине сканерлама кайĕ.

RUS: Переведенные вами средства пойдут на оплату хостинга, добавление новых словарей, сканирование словаря Ашмарина.

Куçармалли счётсем:

Яндекс: 41001106956150

WMR: R028110838271

PayPal: np@chuvash.org