Шырав: сăмса тутри

Шыракан сăмаха çырăр:
[+] хушма опцисем
	Шырав вырăнĕ: - ятсенче кăна - ятсенче тата шалта
[-] хушма опцисем

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

авмак

2.
горбатый
авмак сăмса — горбатый нос

гайморит

мед.
гайморит (сăмса ăшĕ шыçни)

кап-каçăр

задранный (кверху), вздернутый
кап-каçăр сăмса — вздернутый нос

картлă

◊
картлă кĕвенте — коромысло
картлă сăмса — бран. рваный нос
картлă хӳре — жеребенок по второму году, стригунок

каçăрăлчăк

1.
поднятый, задранный, вздернутый (кверху)
с задранным, вздернутым концом
каçăрăлчăк сăмса — вздернутый нос

каçăрт

3. разг.
убивать, закалывать

◊
сăмса каçăрт — задирать нос, быть спесивым

катăл

4.
пораниться
разбиваться
сăмса катăлнă — у него разбит нос

кир

кир сăмса — большой горбатый нос

курпун

горбатый, с горбинкой
курпун сăмса — нос с горбинкой
курпун сăмсаллă — горбоносый

лаптак

плоский, ровный
приплюснутый
широкий
лаптак курăк — трава с широкими листьями
лаптак сăмса — приплюснутый нос
лаптак тăрăллă çурт — дом с плоской кровлей
лаптак чул — плитняк
Тулта чăмăр, пӳртре лаптак. (Пӳрт пĕрени). — загадка Снаружи круглый, а внутри плоский. (Бревна избы).

лапчăк

1.
плоский, сплюснутый, приплюснутый, сплющенный
лапчăк тĕплĕ валашка — корыто с плоским дном
лапчăк карттус — приплюснутая кепка
лапчăк сăмса — приплюснутый нос

лашман

2.
большой, толстый
лашман сăмса — широкий приплюснутый нос

мăй

шейный
горловой
çинçе мăй — тонкая шея
мăй çакки — 1) украшение в виде подвески на шее у женщин 2) виселица
мăй çыххи — 1) монисто, ожерелье из бус и монет 2) ошейник (у собаки)
мăй тутри — шейный платок
мăй шăмми — анат. шейнный позвонок
мăйран пăв — душить
мăйран ытала — обнять за шею, обвить шею руками
пĕвере шыв мăй таран — в пруду воды по шею

мăкăр

4.
горбатый
выпяченный, выступающий
мăкăр сăмса — 1) нос с горбинкой 2) горбоносый человек
мăкăр туталлă — с выпяченными губами

отоларингологи

мед.
отоларингология (медицинăн хăлха, пыр, сăмса чирĕсене сиплекен пайĕ)
[грек. us (ōtos) — хăлха, larynx (laryngos) — пыр тĕпĕ, тата logos — вĕрентӳ]

пенсне

пенсне (сăмса кăкĕ çинче пружинăпа тытăнса тăракан куçлăх)

питĕрĕн

3.
закладываться, быть заложенным
хăлха питĕрĕнсе ларчĕ — уши заложило
сăмса питĕрĕнчĕ — нос заложило

сар

4.
расширять, делать шире
чӳрече шăтăкне сарас пулать — нужно расширить оконный проем
сăмса шăтăкне сарса пăрах — широко раздувать ноздри

сăмса

носовой
каçăр сăмса — 1) вздернутый, курносый нос 2) курносый человек
курпун сăмса —1) горбатый нос, нос с горбинкой 2) горбоносый человек
сăмса вĕçĕ — кончик носа
сăмса кăкĕ — переносица, переносье
сăмса çийĕ — переносица, переносье
сăмса тĕпĕ — переносица, переносье
сăмса тутăрĕ — носовой платок
сăмса шăтăкĕ — ноздря и ноздри
сăмса шывĕ — выделения из носа (при насморке)
сăмсапа калаç — говорить в нос, гнусавить
сăмса питĕрĕнсе ларчĕ — нос заложило
сăмсана юн аннă — кровь пошла носом

сăмса

4.
сопли прост.
сăмса юхса аптăратрĕ — меня замучил насморк
юха сăмса — сопляк прост.
сăмса шăнкар — высморкаться, высморкать сопли

сăмса

6.
мыс, коса
выступ (леса)
угол (поля)
вăрман сăмси — выступ леса
хăйăр сăмса — песчаная коса

сăмсалăх

4. диал.
то же, что сăмса б.

сĕрле

4.
ворчать, бормотать
бубнить разг.
карчăк шав сăмса айĕн сĕрлет — старуха бубнит себе под нос

тăрă

6.
кончик
головка
сăмса тăрри — кончик носа
çăпан тăрри — головка фурункула

тутăр

платочный
сам тутăр — шерстяной платок
пысăк тутăр — шаль
сăмса тутăрри — носовой платок
çыхнă тутăр — вязаный платок
тĕрленĕ тутăрăр вышитый платок
тутăр вĕçĕ — уголок платка
тутăр кĕтесси — уголок платка
тутăр салт — снять, развязать платок
тутăр çых — повязать платок
Çын çăварне тутăрăр карса чараймăн. — погов. На чужой роток не накинешь платок.
Пĕр майра пуçне пилĕк пурçăн тутăр çыхнă. (Чечек). — загадка Барыня повязала пять шелковых платков. (Цветок).

тӳрем

прямо, напрямик
тӳрем сăмса — прямой нос
тӳрем кай — идти напрямик

тӳрткен

тӳрткен сăмса — прямой нос

утлантар

2. перен.
надевать, нацеплять (очки)
сăмса çине куçлăх утлантар — нацепить очки на нос

хăвăл

полый
сăмса хăвăлĕ — полость носа
хăвăл пăрăх — полая труба

чухлă

соразмерно, нормально, в меру
сăмса каçăртарах, анчах чухлă кăна — у него нос курносый, но в меру

шăнкар

сморкаться
сăмса шăнкар — высморкаться

шăтăк

1.
общее название различного рода отверстий
— перевод зависит от сложившихся в русском языке обозначений:
отверстие, дыра, скважина, брешь, пробоина, пролом, лаз, лазейка, щель, расщелина, прорезь, проем т. ыт.
вĕлле шăтăкĕ — леток (в улье)
кушак шăтăкĕ — лаз для кошки (в амбарной двери)
нефть шăтăкĕ — нефтяная скважина
пĕчĕк шăтăк — дырка, дырочка
сăмса шăтăкĕ — ноздря
сывлăш шăтăкĕ — поддувало (печи)
çанă шăтăкĕ — пройма рукава
тĕнĕ шăтăкĕ — дымовое отверстие (в помещении, топящемся по-черному)
хăлха шăтăкĕ — ушное отверстие
хурт шăтăкĕ — червоточина
чăх шăтăкĕ — отдушина для подполья
чӳрече шăтăкĕ — оконный проем (в стене)
хӳмере шăтăк тунă — в заборе сделали лазейку

юха

юха сăмса — бран. сопляк, молокосос

çекĕлле

крючком
çекĕлле сăмса — крючковатый нос
йытă хӳрине çекĕлле авса хунă — у собаки хвост крючком

çунат

8. перен.
помощь, опора
подмога разг.
тăванăмсем, çунатăмсем, çул кăтартса кăларса ярăр-и? — ой вы, родичи мои, подмога моя, проводите нас и укажите дорогу

◊
купăста çуначĕ — лист капусты
сăмса çуначĕ — крылья носа
çуна çуначĕ — отводы саней
ут çуначĕ — наросты (на ногах у лошадей)
хăлха çуначĕ — ушная раковина
хĕрлĕ çунат — красноперка (рыба)
çунат сар — расправить крылья, обрести силу
çунат хуш — 1) окрыляться, воодушевляться 2) окрылять, воодушевлять, прибавлять энергии
награда пире çунат хушрĕ — нагрида окрылила нас

шĕвĕр

◊
шĕвĕр чĕлхе — острослов, острый на язык
шĕвĕр пӳрне — указательный палец
шĕвĕр сăмса — диал. севрюга
шĕвĕр сухал — бородка клином, острая бородка

сăмса

◊
ама туна сăмси — бот. рыльце пестика
сăмсана каçăрт — задирать нос, важничать
сăмса айĕнчех — под самым носом
Сăмса айĕнчи курăнмасть, вăрман урли курăнать.
— погов. Что под носом — не видно, а что за лесом — видно.
сăмсана чик — совать нос, соваться куда-л.
юраман çĕре сăмсуна ан чик! — не суй своего носа куда не следует!
сăмсана пăр — нос воротить
сăмсу çине карт — заруби себе на носу

йĕпе

◊
йĕпе кăпшанкă — мокрица
йĕпе кăрчанкă — мокрая короста
йĕпе сăмса — бран. молокосос (букв. мокрый нос)
йĕпе пыр — анат. глотка
Йĕпе çине сапа. — погов. Беда за бедой (соотв. Пришла беда — отворяй ворота).

кĕреçе

◊
кĕреçе сăмса — широконос (порода уток)
кĕреçе сухал — борода лопатой, окладистая борода

тăпса

◊
пăшал тăпси — ложа ружья
сăмса тăпси — переносица

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

сăмса

нос
сăмса çийĕ — переносье
сăмса шăтăкĕсем — ноздри
пысăк сăмсалă — большеносый
лапчăк сăмса — курносый
кайăк сăмси — птичий нос, клюв
сăмсасăр — безносый

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

çăвар тӳпи

çăвар маччи. Çăвар тӳпи (маччи) ырата пуçласан та питĕ хĕн пулать. Ун пек чухне час-часах çăвар тӳпи шăтса, çăвар сăмса шăтăкĕпе хутшăнать [Сборник 1903:105].

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

клёст

сущ.муж.
кукăр сăмса (кайăк)

клюв

сущ.муж.
сăмса (кайăксен); клюв петуха автан сăмси; дятел долбит клювом дерево ула такка сăмсипе йывăçа таккать

ноздри

сущ.множ.; един. ноздря жен.
сăмса шăтăкĕ

нос

сущ.муж., множ. носы
1. сăмса; горбатый нос курпун сăмса; приплюснутый нос лапчăк сăмса; дышать носом сăмсапа сывла
2. (ант. корма) сăмса, вĕç, пуç; нос лодки кимĕ сăмси; нос самолёта самолёт пуçĕ ♦ нос повесить пуçа ус; за нос водить хайла, ултала; нос задрать сăмсана каçăрт; нос совать сăмса чик, сĕкĕн; носу не кажет яхăнне те пымасть; прямо под носом сăмса айĕнчех; оставить с носом чике таршшĕ ларт; нос не дорос симĕс-ха, айван-ха

носок

сущ.муж., множ. носки
1. нуски; шерстяные носки çăм нуски; левый носок прохудился сулахай нуски çĕтĕлнĕ
2. (ант. пятка) сăмса; вĕç; носок ботинка пушмак самси; заштопать носок и пятку чулка чăлха сăмсипе кĕлине сапла ♦ подняться на носки чĕрне вĕççĕн тăр

носорог

сущ.муж.
носорог (сăмса çинчи мăйракаллă пысăк чĕр чун)

острый

прил., остро нареч.
1. (ант. тупой) çивĕч, вичкĕн; острый нож çивĕч çĕçĕ
2. (ант. тупой) шĕвĕр, шĕвреке; острый нос шĕвĕр сăмса
3. (син. проницательный) çивĕч ăслă, вичкĕн, витĕр; острый ум çивĕч ăс
4. (син. едкий) хаяр, йӳçĕ, çиекен; острый перец хаяр пăрăç; острый запах çиекен шăршă ♦ острый угол шĕвĕр кĕтес (90 градусран каяраххи); острая боль чиксе ыратни; острая ситуация йывăр лару-тăру; остёр на язык чĕлхи касать кана

платок