Шырав: тăрă

Шыракан сăмаха çырăр

Шырав вырăнĕ:

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.

1.
вершина, верхушка, гребень
йывăç тăрри — макушка дерева
хум тăрри — гребень волны
2.
крыша, кровля
навес

тимĕр тăрă — железная крыша
пӳрт тăрри — крыша дома
хапха тăрри — навес над воротами
тăрă вит — крыть крышу
3.
купол
чиркӳ тăрри — купол церкви
4.
верх, верхняя часть
çĕлĕк тăрри симĕс — верх у шапки зеленый
шĕвĕр тăрăллă шлем — островерхий шлем
çаврака тăрăллă чӳрече — окно с полукруглым верхом
5.
тент
тăррисĕр катер — катер без тента, катер со снятым тентом
тăррисĕр машина — машина без крыши, кабриолет
6.
кончик
головка

сăмса тăрри — кончик носа
çăпан тăрри — головка фурункула
7. диал.
исток, начало, верховье
çырма тăрри — начало оврага
8.
остаток
парăм тăрри — остаток долга
9. в роли служ. имени:

тăрринена что-л., на вершину чего-л.
сăрт тăррине хăпар — подняться на вершину горы  

тăрринчена чем-л., на вершине чего-л., над чем-л.
пӳрт тăрринче — 1) на крыше дома 2) над домом
тăрринченс чего-л., с вершины чего-л.
йывăç тăрринчен ӳк — упасть с дерева

тăррипепо поверхности чего-л., над чем-л.
самолет вăрман тăррипе вĕçет — самолет летит над лесом

кĕтес тăрримат. вершина угла
тăрри шăтăк — дурак (букв. дырявое темя)
шĕвĕр тăрă — наивный человек
черкке тăррине татса пар — отпить из рюмки, пригубить
II. прил.

1.
чистый, ясный
тăрă шыв — прозрачная вода
тăрă куç — ясные глаза
2.
ясный, безоблачный
безветренный

тăрă кун — безоблачный день
тăрă çанталăк — ясная погода
3. перен.
глупый

кĕл тăрри — настой золы, щелок
тăрă çăмарта — неоплодотворĕнное яйцо
тăрă шыв çине кăлар — вывести на чистую воду, разоблачить

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(ты̆ры̆, тŏрŏ), прозрачный, чистый. Юрк. Тăрă шывран таса чунăм пур. Шибач. Тăрă шу полса кайрăм. || Трезвый. КС. Хăнисем пĕрте усĕрĕлмен, тăп-тăрах. || Пустой (о чае). N. Тăрă чей. || Настой. Б. Крышки. Кĕл тăрри, настой золы, щелок. || С афф. З-го л.— чистота, прозрачность. Менча Ч. Ĕçес шывăн тăррине парăсăнччĕ, çиес çимен тутлăхне парăсăнччĕ. || Неоплодотворенный (о яйце). Шибач. Тăрă çăмарта (болтун?). Ст. Шаймурз. † Чăпар куккук мĕншĕн авăтат-ши? Çăмартисем тăрă пулнăран. Пухтел. Тăрă çăмарта — яйцо, из которого не будет цыпленка. Если его посмотреть на солнце, то в нем нет черной точки (зародыша). Н. Карм. Тăрă çăмарта, болтун. КС. Тăрă çăмарта тесе чĕп тухман çăмартана калаççĕ. Неверк. Чипер-чипер кайăксем хĕл хĕллеме кайĕç, ылтăн çăмартисем тăрра юлĕç. || Тихий (о погоде). Пшкрт. Тăрă çанталăк, тихо. Хорачка. Йӳç тăри кошлат çил полсан, тăрă чоня ним те çок, йăпăштак ларат. || Здравый (рассудком). Сред. Юм. Тăрах мар, не здравого ума. || Дурак, глупый. Ст. Чек. Тăрă, дурак. N. Тăрă çӳрет; тăрă çын, глупый.
(ты̆ры̆, тŏрŏ), верхушка. Байгул. Чăрăш тăрри — йĕс тăрă. Панклеи. Качака ку путяккине карта тăрне çакать-хăварать. N. Хура вăрман тăррипе, хура пĕлĕт айпе. (Письмо). Цив. † Сăрлă-сăрлă кĕлешче, ут тăррипе сăр кайрĕ. Юрк. † Пĕчĕкçĕ лаша-кăвак лаша, тумхах тăрринчен пускалат. || Верховье. N. Уравăш çырми тăррине. || Головка (прыща, чирья). О сохр. здор. Шатрисен вара тăррисем путса анса шуралаççĕ. || Бутон. Якейк. † Уй варĕнче умуççи, тăрри çорăлать — уй толать. Юрк. † Тăрри çурăлаччен ларакан (т. е. шăма кĕпçи), вăрман хӳтти пулакан. Сорм-Вар. Хусантан тухать хура çул, икĕ айăккипе улмуççи, тăрри çурлать (чечеке ларать) — уй тулать. Ала 101. Пирĕнтен каяш йолашки ларччăр тăрри çорлаччен (о „пантьăк кĕпçи“). Кильд. † Хĕрсен арки тивмесен, чечек тăрри çурăлмĕ. Михайлова. † Мăн олăхри олăх кĕпçи (вар. тарăн-варти путран кĕпçи), лартăр тăрри сарăлса. Хамăрпа калаçнă ачисам порăнччăр-и вăхăт çитиччен. || Разница в стоимости более дорогого предмета. Календ. 1904. 50 тенкине вĕсемшĕн банк туленĕ, 5 тенкнне (тăррине) вĕсем хăйсем тӳленĕ. || Борозда (в загадке). Карм. Ани шурă, тăрри хура. (Кĕнеке, çыру). || Кисточка пояса. КС. Тарри янă пиçиххи, пояс с кисточкой. Яргуньк. † Пирĕн арăм пуласси шуп-шурă шупăрпа, хĕп-хĕрлĕ пыçипа, пыçи тăринче шарçи пур. Абыз. Ик йăлтарка, тăват кăчăрка, ик тăрă. || Острие, кончик. Собр. Çĕççĕн тăрри çурăк пулчĕ, йăттăн пуханĕ (?) çурăк пултăр. N. Уксак çын туя тăрринче çӳренĕ пек. Алик. Хĕр калать, тит: тăхăр качака вăç (вот?) килет, мăйри тăрри ылтăн, чĕрни тăрри кĕмĕл. Альш. † Ăçта каян, чĕкеç, васкаса, çунат тăррисене хытарса. Шишк. † Ăçта каян, чĕкеç, çомăр витĕр, ик çонач тăрине йĕпетсе? || Крыша. N. Асанне пӳрчĕ тăрринче çур çăкăр выртат. (Уйăх). N. Лупас тăррисе виттертĕм. М. Тупт. Тăрă е арман тăрри, верх мельницы. Альш. Ăна çавăрса илет те, урхалăхпа пăвса çыхса, ампар тăрринчен çакса хурат тет. Орау. Пӳрте туса пĕтеретпĕр, тăрă çавăрасси анчах юлч. || Баран. 75. Хапхисем тăррине çырусем çырса хунă. || В переносном смысле. Персирл. Тăрри шăтăкрах, тăррине вус посман (глуповатый). Янтик. Сан пăртак тăрри шăтăк пуль, ытла тем-те-пĕр авран. (Гов. в ироническом тоне про человека, который где-нибудь в гостях говорит пошлости или начинает проявлять свое сумасбродство). Ib. Тăрри шăтнă-çке сан! N. Тăрри шăтăк = ухмах. Слеп. Тăрри шăтăк, питĕрмен (дурак). || Употребл. в качестве послелогов: на, над. С. Тим. Арча тăррине ларăттăм. Якейк. Ылтăн йопа тăрăнче ăмăрт-кайăк ларатĕ. Орау. Темскер шутлать пĕлĕт тăрнче. Что-то считает на небе. ПВЧ 96. Хурăн тăрне хпарасси (трудно влезть), хпарассинчен анасси (но еще труднее слезть). N. Осал çырнă, тесе ан кала: ора тăрăнче çырап ал вĕççĕн. Микушк. Ăмăрт-кайăк унăн тăрринчен (над ним) вĕçсе пынă та, вăл мĕн каланисене илтнĕ. N. Эпĕ пуç тăрне кĕреçе тытнăччĕ, кĕреçе шăтман.
i. q. арман тăрри. Ядр.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «вершина», «верхушка»; 2. «крыша (здания)»; тур. дорук «холм», «вершина», «верхушка». Может быть, заимствовано из перс: (тар) «вершина», «макушка»? Можно возвести и к тăр «стоять» (?).
«отстоявшийся», «чистый», «прозрачный» (о жидкости); азерб. дуру, туркм. дуры, тур. дорук «чистый», «прозрачный», «немутный». От глагола тăр «стоять».

Çавăн пекех пăхăр:

тăр-ухмах тăр-хăрăм тăр-хĕлле тăр-шыв « тăрă » тăрă çавракан йăвăç тăрă кăнтăрла тăрă ораписем тăрăкла тăрăкшă

тăрă
Сăмаха тĕплĕ ăнлантарман
 
Хыпарсем

2022, раштав, 08
Сайт дизайнне кӑшт ҫӗнетнӗ, саспаллисен страницинче хушма пайлану кӗртнӗ //Александр Тимофеев пулӑшнипе.

2015, утă, 30
Шыранӑ чухне ӑнсӑртран латин кирилл саспаллисем вырӑнне латин саспаллисене ҫырсан, сайт эсир ҫырнине юсама тӑрӑшӗ.

2015, утă, 30
Шырав сӑмахӗсене сӗннӗ чухне малашне вӑл е ку сӑмаха унччен миҫе шыранине тӗпе хурса кӑтартӗ.

2015, утă, 29
Сăмах шыранӑ чухне малашне сайт сире сăмахсарсенче тĕл пулакан вариантсене сĕнĕ.

2014, пуш, 25
Мобиллă хатĕрсемпе усă куракансем валли сайта лайăхлатрăмăр //Мирон Толи пулăшнипе.

2011, утă, 20
Вырăсла-чăвашла сăмахсарпа пуянланчĕ.

2011, утă, 19
Сăмахсарсен çĕнелнĕ сайчĕ ĕçлеме пуçларĕ.

2011, утă, 16
Сайтăн çĕнĕ версийĕ хатĕрленме пуçларĕ.

Пӳлĕм
Сайт пирки

Ку сайтра чăваш сăмахсарĕсене пухнă. Эсир кунта тĕрлĕ сăмахсен куçарăвне, тата ытти тĕрлĕ уйрăмлăхĕсене тупма пултаратăр.

Счетчики
Пулăшу

Эсир куçаракан укçа хостингшăн тӳлеме, çĕнĕ сăмахсарсем кĕртме, Ашмарин хатĕрленĕ сăмах пуххине сканерлама кайĕ.

RUS: Переведенные вами средства пойдут на оплату хостинга, добавление новых словарей, сканирование словаря Ашмарина.

Куçармалли счётсем:

Yoomoney: 41001106956150