1.
внутренность, внутренняя часть
внутренний
пӳрт ăшĕ — внутренность дома
2.
внутренности
нутро прост.
чрево уст.
внутренний
нутряной прост.
ăш çу — нутряное сало, смалец
ман ăша сивĕ витрĕ — я промерз насквозь
эпĕ паян ăша пĕр хĕлхем те яман — я сегодня ничего не ел, у меня сегодня во рту маковой росинки не было
йывăр йăтса ăша тапрат — надорваться, поднимая тяжести
Çын ăшне тавăрса пăхма кĕрĕк çанни мар. — посл. Нутро человека нельзя вывернуть, как рукав шубы. (соотв. Чужая душа — потемки).
3.
то же, что ăшчик 2.
4.
сердцевина, мякоть (плода)
арбуз ăшĕ хĕп-хĕрлĕ — арбуз красный-красный
5.
начинка
фарш
кукăль ăшĕ — начинка пирога
ăшне тултарнă пăрăç — фаршированный перец
кукăль ăшне купăста хур — начинять пирог капустой
Ăшне хумасăр тулне çупнă. — погов. Защипать пирог, не положив начинки.
6.
подкладка
çĕлĕк ăшĕ — подклăдка шапки
7.
ум, память
вăл манăн ăшăмра та çук — 1) у меня и на умĕ этого не было 2) я совсем запамятовал
ăшра вула — читать про себя
ăшра кулса ил — усмехнуться про себя
ăшра шухăшла — думать про себя
ăша хыв — 1) усваивать (изучаемое) 2) принимать к сведению
ăшра тыт — держать в уме, в голове
ăшран тухмасть — не выходит из головы, с ума нейдет прост.
8.
душа, сердце
ăш вăркать — сердце ноет, на душе неспокойно
ăшăм çунать —1) у меня сильная жажда 2) душа моя горит
ăшĕ выртрĕ — 1) он насытился (наелся и напился) 2) ему полегчало; его душа успокоилась
санпа калаçсан ăш выртрĕ — после разговора с тобой у меня на душе стало легко
ăш пăтранать — 1) тошнит, тошно разг. 2) на душе неспокойно
унтан ăшăм писрĕ — я питаю к нему отвращение
ăш ырă марра сисет — сердце чувствует недоброе
хунхăпа ăш çурăлсах тухать — сердце готово разорваться от горя
ăш çунтармăш — причина переживаний
хура ăшлă этем — человек с черной душой
ăш çуннине пусар — успокоить душу
ăша ил — 1) вдохнуть в себя (при курении) 2) принимать близко к сердцу
ăша кайса тиврĕ — за сердце, за душу задело
ăша кĕр — 1) влезть в душу 2) запасть в память
çав кун ĕмĕрлĕхех ăша кĕрсе юлчĕ — на всю жизнь запомнился мне этот день
ăша пусар — успокоить душу
ăша çунтар — терзать душу
ăшра лăпкă мар — на душе неспокойно
9. в роли служ. имени:
ăшне — в, во, внутрь
çырăва кĕнеке ăшне хур — положить письмо в книгу
кунча ăшне чик — спрятать за голенище
юр ăшне пут — завязнуть, утонуть в снегу
ăшĕнче — в, во, внутри, в глубине
хутаç ăшĕнче — в мешкĕ
вăрман ăшĕнче тилĕ юртать — фольк. в глубине леса бежит лисица
ăшĕнчен — из, изнутри, из-под
шыв ăшĕнчен — из воды
аллуна çанă ăшĕнчен кăлар — вытащить руку из рукава
ăшшĕн — через, сквозь что-л.
вăрман ăшшĕн пыр — идти лесом
◊
ăшне хырăм — прожорливый человек
ăша вĕçтер — напугать, встревожить
ăша кантар — утолить жажду
ăш каниччен — до полного удовлетворения (насыщения, утоления жажды)
ăшне яр уст. — дать в, придачу что-л.
ăшăм пиçрĕ — я намучился, намаялся
ăшне витер — пронять, сильно подействовать на кого-л.
ăш хыпрĕ — меня одолела жажда
Çавăн пекех пăхăр:
ăха ăхиняла çын ăхисем ăхусамăр « ăш » ăш çăвĕ ăш çу ăш çунни ăш çунтармĕш ăш çурăлни