Шырав: вĕç - Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I. сущ.

1.
конец

конечный, концевой
çул вĕçĕ — тупик
урам вĕçĕ — конец улицы
уйăх вĕçĕнче — в конце месяца
çулталăк вĕçнелле — к концу года
вĕç сыпă — конечное звено (напр. ограды)
вĕçрен вĕçе — из конца в конец
вĕçне çитер — доводить до конца, завершать (напр. дело)
вĕçне тух — прийти к концу, достигнуть конца

2.
край, оконечность, окраина
ял вĕçĕнче — на краю деревни
арка вĕçне чĕнтĕр тытнă — к краям подола пришиты кружева

3.
вершина, верх
йывăç вĕçĕ — вершина дерева
çырма вĕçĕ — верх оврага

4. послелог
вĕçне çит —
1) достигнуть конца (напр. улицы)
2) перен. быть на краю, на грани чего-л.
макăрас вĕçне çитрĕ — он чуть не плачет
вилес вĕçне çит — быть при смерти
вĕçне юл — быть близко к чему-л.
уйрăласси минут вĕçне юлчĕ — до расставания остались минуты

◊
пĕр вĕçрен — 1) сплошь, без перерыва 2) параллельно
алкум вĕçĕ — порог дома, крыльцо
пусма вĕçĕ — порог дома, крыльцо
пуç вĕçĕнче — у изголовья
ура вĕçĕнче — в ногах (постели)
чĕлхе вĕçĕнчи сăмах — слова, готовые сорваться с языка
чĕрне вĕçне тар — вставать на цыпочки
чун чĕрне вĕçне çитрĕ — душа ушла в пятки (букв. дошла до кончиков ногтей)

II. глаг.

1.
летать, лететь
кайăк хăвăрт вĕçет — птица летит быстро
самолетпе вĕç — лететь самолетом
тӳпере ăмăрткайăк вĕçет — в вышине парит орел
вĕçсе ан — слететь откуда-л.
самолет вĕçсе анчĕ — самолет приземлился
вĕçсе ирт — пролететь (мимо)
вĕçсе кай — улететь
вĕçсе кил — прилететь
вĕçсе çаврăн — облететь вокруг кого-чего-л.
вĕçсе çит — долететь до кого-чего-л.
вĕçсе çӳре — летать, находиться в полете
вĕçсе тух — вылететь

2.
лететь, вздыматься, клубиться
урай шăлнă чухне тусан вĕçет — когда подметаешь пол, летит пыль

3. перен.
нестись, мчаться, лететь
тухса вĕç — умчаться

4.
развеваться
ялав вĕçсе тăрать — флаг развевается

5.
исчезать
ыйхă вĕçни — бессонница
ман кĕнеке каллех таçта вĕçнĕ — моя книга опять куда-то исчезла

◊
ăш вĕçни — тревога, беспокойство
кăмăл вĕçни — душевное волнение
кус вĕçрĕ — глаза разбежались

Çавăн пекех пăхăр:

вăштлаттар вăшттин вăшш вăшшăн « вĕç » вĕç-вĕç-кукамай вĕç-вĕçех вĕççĕн вĕççĕр-хĕрсĕр вĕççе