Шырав: çилĕ

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.
гнев, ярость, злоба, злость
хаяр çилĕ — необузданный гнев
кара çилĕ — необузданный гнев
çилĕ килет — зло берет
çиле килтер — вызывать гнев, злить
çиле шăнар — сдерживать гнев, укрощать свою ярость
çиле пусар — сдерживать гнев, укрощать свою ярость
çиле шăнараймасăр — будучи вне себя от ярости
çилĕпе кала — говорить гневно, со злостью
çилли тăвăлса çитнĕ — он кипит гневом
çилли тулса çитнĕ — он кипит гневом
çилли иртсе кайнă — его гнев прошел
манăн сана çилĕ çук — я не сержусь на тебя

II.
вымя
ĕне çилли — коровье вымя
качака çилли — козье вымя
çилĕ шыççи — мед. мастит
çиле массаж ту — массировать вымя
çилĕ карăннă — вымя налито молоком
Ĕне çиллинче сĕт йӳçмест. — посл. В вымени молоко не скисает.

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

гнев, ярость; çилĕпе – со зла.

194 стр.

вымя, çиллинчен те кайа мар – не меньше коровьего вымени.

194 стр.

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(с’ил’э̆), гнев, злоба. См. çил. Толст. Манăн лашана темĕн тĕрлĕ çилĕ килчĕ. N. Хăйсем салтака кайнă çилĕпе (с досады на солдатчину) лашисене пĕр хĕрхенмесĕр хĕнеççĕ. N. Çавăнпа, тăванăмсем, мăн кăмăлăра хăварăр, хăвăр çилле виçеллĕ тытăр, вăрçă-тавлашу ан кăларăр. Череп. Çилле хăваласа çӳремест. Не злопамятен. КАЯ. Çапла, аттерен чее сăмахсемпе çиллисене çавăрса ятăм. Ib. Ну, ĕнтĕ, халь çийĕнче çилли çавăрнчĕ, мана тин ватас çук (больше не будут бить меня теперь уж). N. Тем пек çилли килнĕ. Он очень рассердился. N. Ниçта çиллине шăнăçтара пĕлмен. Он был вне себя от гнева. Янтик. Урамра çавăнпа вăрçнă та, çиллине шăнараймасăр (будучи вне себя от гнева) хапха юпине персе аллине ватнă. Баран. 42. Кашкăрăн çилли килсе çитет, çивчĕ шăлне шатăртаттарма тытăнать. N. Ун çине те, пирĕн çине те кăлăхах кураймасăр çилĕ тытакан (питающим злобу) тăшмансене парăнми пулса пурăнма пар ăна. Алекс. Невск. Халăх хăйне кураймасть пулсан та, ăна çилле хумасăр Переяславлте çар пухса вĕсене пулăшма кайнă. N. Унăн çилли çавăрăнса (гнев прошел) кăмăлĕ йăвашланнă. Истор. Панăн çилли тулса çитнĕ. Пан воспылал гневом. Чем люди живы. Матрӳненĕн шалт çилли тулса çитет. Кама 47. Çилле тавăрас (отомстить). Ib. 15. Тумлан та тух эсĕ урама, çилле кӳрсе ан тăр кунта (не серди).

(с’ил’э̆), вымя. Трхбл. Ĕне çилли. Коровье вымя.

(с’ил’ э̆), назв. принадлежностн ткацкого станка. Сундырский р. См. кантăр, çилли.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«вымя»; МК, уйг., узб., туркм., ног., кумык, йелин, башк. елен, кирг., казах., к. калп. желин, тат. жилен, ойр. дьели, хак. чилин «вымя»; ср. монг. дэлэн(г), калм. делң «вымя».

Çавăн пекех пăхăр:

çил-хӳре çил-шăрт çил-шав çилçĕм « çилĕ » çилĕ ӳкни çилĕ-пăшă çилĕ-хаяр çилĕçĕ çилĕвĕç