Шырав: икĕ

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

(ик)

числ. колич. при конкр. счете в качестве опр.
два
дву-, двух-
икĕ юлташ — два товарища
вăтăр икĕ кун — тридцать два дня

икĕ хут —
1) вдвое
йыш икĕ хут ӳсрĕ — семья увеличилась вдвое
2) дважды
ик хут иккĕ — тăваттă — дважды два — четыре

икĕ çуллăх — двухлетний (рассчитанный на два года)
икĕ çулхи — двухлетний (о возрасте)
икĕ çулхи ача — двухлетний ребенок
икĕ кун хушши — два дня, в течение двух дней

икĕ тĕрлĕ —
1) двоякий
икĕ тĕрлĕ ăнланни — двоякое понимание
2) двояко
куна икĕ тĕрлĕ ăнланма пулать — это можно понимать двояко

икĕ çĕрлĕн — врозь, в разных местах
ик кĕпçеллĕ пăшал — двуствольное ружье

ик уран тăр —
1) встать на дыбы, вздыбиться (о коне)
2) служить, стоять на задних лапах (о собаке)

икĕ хакпа сут — продавать вдвое дороже

◊
икĕ питлĕ çăкăр — хлеб с отставшей верхней коркой
икĕ питлĕ çын — двуличный человек

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(иг’э̆, и_гэ̆), два. См. ик, иккĕ. Ставится только в качестве определения. Янгорч. Икĕ турта, две оглобли. Икĕ кайăка хăвалакан пĕр кайăксăр юлнă, тет. (Послов.). Юрк. † Икĕ чĕрелĕ (с двумя сердцами) лашам пур, хĕр вăрлама майĕ пур, тытăç, тесе, чунăм çук. Орау. Кунта эпĕ икĕ вăрăм сăмсаллă çынна пĕлен. Орау. Икĕ иккĕ, две двойки; икĕ пиллĕк, две пятерки. Буинск. Икĕ пус, две копейки на серебро (у других çичĕ пус). Юрк. Чăвашсемшĕн унтан икĕ пуслăх усси те пулмай. Микуш. † Икĕ куçăм тулли ыйхăм пур, — кампа выртса, кампа çыврам-ши? Ст. Чек. Çаппрĕ те, икĕ куçăмран вут сиксе туххрĕ. Ударил, и у меня из глаз искры посыпались. Рег. 651. Икĕ хут, ир «maskôr, reggel». Щ. С. Икĕ сум та вунă пус пĕр укçа, 60 коп. («пĕр укçа» здесь прибавлено по ошибке). IЬ. Икĕ сум та пиллĕк пусран вунă пус пĕр укçа тухать. Альш. Икĕ-виçĕ пус парса илнĕ вĕт ăна (её). Ст. Шайм. Кая-кая хĕрарăм патша икĕ пĕлĕт (scr. пĕлет) хушшине пырать, тет. Собран. 101°. Кăçта каятăн, кăвакал? — Икĕ картана (quid?) каятăп. Икĕ картара мĕскер пур? унта маян ява пур, Собран. 197°. Икĕш икĕ çăккăр чиксе кайнă. Они пошли, взяв каждыă (uterque) по короваю хлеба. Шурăм-п., № аа. Халăх çак икĕ сăмах икĕ тĕрлине пĕлет, ăçта кирлĕ, унта шутлас тет, ăçта хисеплемелле — хисеплес тет. М. Д. Çак старик, арăмĕ вилес, икĕ хут (вторично) авланнă, тет. Щ. С. Икĕ сум вунă пус = 60 коп.

(чит. иҕэ̆), сон. Пшкрт. И_ккä вол’ы̆ ан п̚ ар. Не давай воли сну.

Çавăн пекех пăхăр:

ик шыв хушши ик-виç ик-чĕшĕллĕ-мăйăр Икăлай « икĕ » икĕ ĕретлĕ икĕ авăрлă сава икĕ алă хушши икĕ йышши икĕ питлĕ