Шырав: йĕтĕн

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

лен

льняной
кăтра йĕтĕн — лен-кудряш
тăсмак йĕтĕн — лен-долгунец
йĕтĕн ăсти — льновод
йĕтĕн вăрри — льняное семя
йĕтĕн пирĕ (сӳсĕ) — льняное полотно
йĕтĕн çăвĕ — льняное масло
йĕтĕн çурăмĕ — снопик, пучок льна
йĕтĕн ак — сеять лен
йĕтĕн акса туни — льноводство
йĕтĕн тат — теребить лен
йĕтĕн татмалли машина — льнотеребилка

◊
йĕтĕн курăкĕ — бот. льнянка

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(jэ̆д’э̆н’, jэ̆_дэ̆_н), обваливаться. См. йăтăн. Пшкрт. Вар йĕтĕнет çорконя; тăпра валтан шăнса ларат, ăшăнма поçласан, йĕтĕнет. Кав(β)ан та йĕтĕнет, чипер (_чи_βä_р) лартмасан. Тюрл. Йĕтĕнсе ан, рушиться.

(jэ̆д’э̆н’, jэ̆_дэ̆н’, jэ̆_дэ̆_н), лен. Юрк. † Айлăм айне йĕтĕк актартăм, йĕтĕн тутăри эпĕ турăм. Ядр. Йĕтĕн çип пир кĕпи. Ib. Йĕтĕн çин тоттăр. Сорм-Вар. Йĕтĕн çип тутăрĕ. Ib. † Йĕтĕн пирри пулсассăн, алăра тытса тăрас, тет. N. Йĕтĕн сӳсе çиппи çинче(= çинçе) пулать. Изамб. Т. Хăшĕ çаран çине йĕтĕн сарат. N. † Анкарти хыçне йĕтĕн акрăм, ăна çăлса сарма кам пырĕ? Якейк. † Хамăр ялăн хĕр ори йĕтĕн варри чăрки пак. С. Дув. † Пыраттăм, пыраттăм эп çулпала, йĕтĕн картисене тĕл пултăм. Ч. П. Эпир йĕтĕн кĕпи тăхăнас çук. Коракыш. Уйра ылтăм пуçлă ача, ларĕ. (Йĕтĕн пуçĕ, головка льна). Альш. Ваттисен килте тутарнă хура шĕлепке е çула та йĕтĕн çĕлĕк (у стариков бывает...). Чураль-к. † Пурçăм туттăр пирĕн аки, эпир тепре киличчен йĕтĕн туттăр пулминччĕ. Пазух. Йĕтĕн тутăр çыхакан пурте çук çын хĕрĕ мар. Ч. П. Йĕтĕн сар, стлать лен.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

җитен

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«лён»; йĕтĕн пирĕ, катан (диал. катам) пир «полотно»; башк. етен, тат. житен, азерб. кәтан, кумык, кетен «лён»; алт. В киден, ойр., тув. кеден «полотно», «холст»; полов. кетан «лён», «полотно»; в ряде слов общетюрк. к в чув. отражается как й: йĕтĕн ~ катан, йун ~ кан. По-видимому, йĕтĕн и катан возникли в разное время, катан пир — позднее. Трудно сказать определенно, из какого языка и из одного или из нескольких языков заимствовали тюрки слово кетен, кәтан и т. д. Мы находим его и в араб. и в перс. (кэтан) «лён»; араб. «льняное полотно»; В. И. Абаев пишет, что оно „древнее переднеазиатское культурное слово, вошедшее и в европейские языки“: шумер, gad «полотно», ассир. kutinnu, сир. kettana, др. евр. kәtonet, арм. ktan, груз, катани, дарг. катан, лезг. кетен, адыг. кӓтӓн «холст» и т. д. (ЭСл. I, 594—595).

Çавăн пекех пăхăр:

йĕт йĕтĕке йĕтĕм йĕтĕмлĕх « йĕтĕн » йĕтĕн çĕлĕк йĕтĕн карти йĕтĕн ойăх йĕтĕн пирĕ йĕтĕн чусти