Шырав: йĕтес

Шыракан сăмаха çырăр

Шырав вырăнĕ:

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

дужка (птичья)
йĕтес шăмми — ключица
йĕтес турт — ломить дужку (на пари)
йĕтес уйăр — ломить дужку (на пари)
йĕтес хуç — ломить дужку (на пари)

йĕтессĕм! — бери да помни! (говорят, разламывая на пари дужку)

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(jэ̆дэс, jэ̆д’эс), дужка, iugulum. См. етес охоти. Когда чувашская молодежь ломает дужку, то девушка ставит обыкновенным условием сплести эй пару девятилычных лаптей, а парень, со своей стороны, желает, что бы та ему сшила хорошенький кисет с кисточками. Последний служит любимым украшением парней, которые носят его при гостях, привязав к поясу, с левого бока. Н. Седяк. Йĕтес туртнă чух: вăлтмалла (улталамалла), вăлтăкана сăйламалла калаçăççĕ; кĕпе çĕлесе памалла калаçаççĕ; утмăл кашăк сăра ĕçтермелле калаçаççĕ. Епле кам кăмăлне килет, çапла калаçаççĕ. Йĕтес силлекенсем (сăйлакансем) ак çаплă тăваççĕ (пĕр йĕтесе иккĕн туртаççĕ): кӳлеççĕ кутăн пĕр çуна, çуна çумне вăрăм шерте çыхса, ун тăрне ялав çакаççĕ. Сăйлакан илет сăра е пыл, вара иккĕшĕ те, ларса, урама тухса каяççĕ. Лашине уттарса анчах çӳретеççĕ. Хăйсем вĕсем пĕр-пĕрин пиçиххине çыхаççĕ (свявываются куштаками), пылне хăйсем ĕçмеççĕ, урамри çынсене ĕçтереççĕ. Çапла йĕтес силлени вуласшăн туни анчах пулать. Утмăл кашăк сăрана кăмака çине лартса кашăкпа анчах ĕçтереççĕ. Çапла туни те шут тăвасшăн анчах пулать. Юрк. Йĕтес — дужка вместе с мясом. МС. Йĕтес туртас, ломать дужку.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

, диал. итес «дужка», «изогнутая грудная кость у птиц»; йĕтес хуç (турт) «ломать дужку»; тат. ядәч, ядәш, башк. йәзәс «дужка»; тат. ядэялэш «ломать дужку»; тат. йадиз «пари», «спор»; азерб. йад, йаддаш, уйг., туркм. ят «память», «воспоминание». Будагов в своем словаре пишет: „это слово ядэст «помнится» употребляется между двумя парирующими о памяти: тот, кто, приняв от партнёра какую-нибудь вещь, не скажет ядэст, значит проиграл пари = нашему „бери да помни... “ (II, 322). В восьмидесятых годах прошлого столетия Н. М. Охотников о ломании дужки писал следующее: „Когда чувашская молодежь ломает дужку, то девушка ставит обыкновенным условием сплести ей пару девятилычных лаптей (обычные лапти были семилычные; позднее для девиц уже плели двенадцатилычные, еще более аккуратные и изящные.— В. Е.), а парень, с своей стороны, желает, чтобы та ему сшила хорошенький кисет с кисточками. Последний служит любимым украшением парней, которые носят его при гостях, привязав к поясу с левого бока“ (Ашмарин. Сл. V, 151). Слово йĕтес заимствовано из перс.: «держится в памяти», «помнится»; (йад) «память», «воспоминание»; (ӓст) «есть», «имеется».

Çавăн пекех пăхăр:

йĕтем хурĕ йĕтем шăлакан йĕтем юпи йĕтер « йĕтес » йĕтес шăмми йĕтессĕм йĕтет йĕтин йĕтре

йĕтес
Сăмаха тĕплĕ ăнлантарман
 
Хыпарсем

2022, раштав, 08
Сайт дизайнне кӑшт ҫӗнетнӗ, саспаллисен страницинче хушма пайлану кӗртнӗ //Александр Тимофеев пулӑшнипе.

2015, утă, 30
Шыранӑ чухне ӑнсӑртран латин кирилл саспаллисем вырӑнне латин саспаллисене ҫырсан, сайт эсир ҫырнине юсама тӑрӑшӗ.

2015, утă, 30
Шырав сӑмахӗсене сӗннӗ чухне малашне вӑл е ку сӑмаха унччен миҫе шыранине тӗпе хурса кӑтартӗ.

2015, утă, 29
Сăмах шыранӑ чухне малашне сайт сире сăмахсарсенче тĕл пулакан вариантсене сĕнĕ.

2014, пуш, 25
Мобиллă хатĕрсемпе усă куракансем валли сайта лайăхлатрăмăр //Мирон Толи пулăшнипе.

2011, утă, 20
Вырăсла-чăвашла сăмахсарпа пуянланчĕ.

2011, утă, 19
Сăмахсарсен çĕнелнĕ сайчĕ ĕçлеме пуçларĕ.

2011, утă, 16
Сайтăн çĕнĕ версийĕ хатĕрленме пуçларĕ.

Пӳлĕм
Сайт пирки

Ку сайтра чăваш сăмахсарĕсене пухнă. Эсир кунта тĕрлĕ сăмахсен куçарăвне, тата ытти тĕрлĕ уйрăмлăхĕсене тупма пултаратăр.

Счетчики
Пулăшу

Эсир куçаракан укçа хостингшăн тӳлеме, çĕнĕ сăмахсарсем кĕртме, Ашмарин хатĕрленĕ сăмах пуххине сканерлама кайĕ.

RUS: Переведенные вами средства пойдут на оплату хостинга, добавление новых словарей, сканирование словаря Ашмарина.

Куçармалли счётсем:

Яндекс: 41001106956150

WMR: R028110838271

PayPal: np@chuvash.org