Шырав: кĕлĕ

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I.
молитва
моление
(церковная) служба

молитвенный
молельный
ирхи кĕлĕ — заутреня
кăнтăрлахи кĕлĕ — обедня
каçхи кĕлĕ — вечерня
кĕлĕ кĕнеки — молитвенник
кĕлĕ ту — молиться

II.
Кĕлĕ — божество в чувашской традиционной религии

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

молитва
кĕл-ту, кĕлĕ ту — молиться
вăл пĕр кĕлĕрен те йулмасть — он не пропускает ни одной службы

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(к'э̆л'э̆), пятка. Зап. ВНО. Атă кĕ(л)ли, алăк кĕ(л)ли, хапха кĕ(л)ли. || Дверная задвижка. КС. Алăк кĕллине кĕлерĕн-и (задвинул-ли)? || Петля двери, надеваемая на кочет. Кăмак-к.

(к'э̆л'э̆), моленье; молитва. Туй. Кĕлле маçтăр çын, знаток молитвы. || Хорошее пожелание. Т. VI, 62. Урăх сире нимĕн те кала пĕлместĕп, манăн кĕллĕм çак таранччен анчах. || Церковная служба. НАК. Сурăх-ури кунĕ, кĕлĕрен тухсассăн, вара кашни çын патĕнче ĕссĕр çынсем юрланă сасăсем илтĕнеççĕ. Тимяши. Акă çурçĕр тĕлĕнче кĕлĕ тытăнчĕ. Альш. Пĕр-ик кунтан Пукрав кĕлли кунĕ тенĕ чухне, е чăн Пукрав кунĕ... Ib. Хăятран тавăрăнаççĕ, кĕлли кунĕ (в день престольного праздника, 16 июня). Ib. Праçникĕн кĕлли кунĕ. В день службы во имя праздника. Ходар. Çапла хăтланса, вăлсем мăнкун ирхи кĕллине чан çапачченех çӳреççĕ (вирĕм ачисем). || Назв. божеств. Т. VI, 72... Унтан хăрпан, хĕрлĕ çырла (?), кĕлĕ, мăн кĕлĕ, çуртри Аслă кĕлĕ, вăталăх кĕлĕ, кĕçĕн кĕлĕ, Такталăри кĕçĕн кĕлĕ, аслă Сĕнче çинчи кĕлĕ, Илюха-хун хĕр тăвĕ, кĕмĕл султан кукрĕнчи кĕлĕ (здесь сохраняю правоп. оригинала), хура кӳл çинчи, хура шыв çинчи кĕлĕсем, çилпе пыран кĕлĕ, çилпе çӳрен кĕлĕ, выляса пыран кĕлĕ, выляса пыран кĕлĕ амăшĕ, иртсе пыран кĕлĕ, иртсе пыран ырă амăшĕ, тивни пур-тăр, тименни пур-тăр, çитни пур-тăр, çитменни пур-тăр — кĕлтăватпăр ăшă питпе, тутлă чĕлхепе. Ib. Шыв çинчи кĕламăшĕ, шывçинчи кĕлĕ. Ст. Яха-к. Унтан тата хыçалти тăватă кĕлле пилĕкшер нухрат илсе пăрахас пулат. (Туй таврашĕ тасаттарни). Ib. Çук ĕнтĕ, сире ни киремет, ни кĕлĕ, ни çăлкуç тытман («не схватил»). Изванк. Тĕп-сакане ак çакăнпа çуртăсем лартаççĕ: малтан вилнĕ çынсем, пиханпарсем (так!), хĕрт-сортсем, кĕлĕсем, килсе, тĕп-саканче сыхласа тăраççĕ, теççĕ (во время «çĕр тавраш»). Яргуньк. Лашасем чирлесен е вилсен, юмăçа кайнă. Юмăç каланă: кĕлĕ çинче е килемет (так!) çинче çĕмел çĕмĕрн(ĕ), тесе каланă. ЧС. Çав киремете пирĕн ялсем: чăн аслă, хаяр кĕлĕ, тесе пит хĕсеплесе тăраççĕ. Paas. Кĕлĕ — дух мольбища.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

намаз

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«молитва»; кряш. (тат.) келяӳ, тув. тейлээшкин «молитва», тейле «молиться». Образовано от кĕле «просить», «молить» (кĕле + ĕ > кĕлĕе выпало); в других тюрк. яз. для обозначения молитвы заимствованы араб. слова намаз, дога, дуа или монг. мӧргӳ (алт.).

Çавăн пекех пăхăр:

кĕл чечек кĕл чусти кĕл шывĕ кĕл-тум-хайарĕ « кĕлĕ » кĕлĕ ăсти кĕлĕ çурчĕ Кĕлĕ алăк умĕнче тăракан кĕлĕ выранĕ кĕлĕ кĕтекен