Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
кусок, обломок, осколок
кĕленче катăкĕ — осколок стекла
сахăр катăкĕ — кусок сахара

2.
расколотый
щербатый, с отбитым краем
отбитый, отломанный
катăк чӳлмек — горшок с отбитым краем
Тимĕрçĕн пурти катăк, çĕвĕçĕн сăхманĕ çĕтĕк. — погов. У кузнеца топор щербатый, у портного кафтан худой. (соотв. Cапожник без сапог).

3.
изъян

с изъяном
катăк шăл —
1) щербатый зуб
2) прост. беззубый

катăк тута —
1) губа с изъяном
2) перен. прост. дырявый рот
3) перен. заяц

ку япалан пĕр катăк çук — эта вещь без единого изъяна

4.
вырез

с вырезом
кĕпе катăкĕ — вырез у платья
катăк йĕм — детские штаны с вырезом внизу

5.
недостаток, нехватка

меньше
ача-пăчаран катăк пурăн — не иметь детей
укçи виçĕ тенкĕ катăк — недостает трех рублей, денег оказалось меньше на три рубля
тенкĕрен çичĕ пус катăк — рубль без семи копеек, до рубля не хватает семи копеек
катăк пар — дать меньше

6.
хуже
эпĕ унран мĕнпе катăк? — чем я хуже его?

7.
психически ненормальный, умственно неполноценный, сумасшедший
катăк ăслă — умственно неполноценный

◊
катăк ту — обездолить

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(кады̆к), кусок, обломок, осколок. Изванк. Çапла вара кĕл туса пĕтерсен, пурте пĕрер катăк чăкăт çиеççĕ. N. Çĕмĕрĕк чӳлмек катăкĕ. Сала 77. † Катăк, катăк пĕлĕт юхать, пирĕн пуçри çавра çĕлĕк пек. Якейк. Шӳрпешăнче çу катăксем ярăнса çӳреççĕ. По супу плавают кружочки (блёстки) масла. N. † Тумпарласен хĕрĕсем катăк-пăсăк тухлан пек. || Недочёт, нехватка. КС. Шушчĕк укçине суса пăххăрĕ, тет те, укçи катăк туххăрĕ, тет. ЧС. Çак ĕçкĕ тĕлĕшĕнчен пирĕн ялăн та катăк пур — ятсăр. Çавăнпа пирĕн ялсен ĕçке çуллен пĕр вăхăтра тумаççĕ. ЧП. Пирĕн тăвансем йĕреççĕ, мĕншĕн йĕнине пĕлместĕп, пĕр тăван катăк пулнăран-тăр. N. † Пирĕн тăван йĕрет, куçне шăлат; мĕшĕн йĕнине пĕлмерĕм, пĕр тăванăмăр катăк пулнăран пуль. КС. Унăн ыттинчен пурăнăçĕ лайăх та, анчах ывăл-хĕртен катăк (нет детей, не рождались дети). N. Катăк польчĕ. Умерла (дочь). Кильд. † Кунтан эпир пĕр кайсассăн, пирĕн вырăн катăк юлмĕ-ши? || С отбитым краем. ЧП. Катăк пуртă (щербатый). N. Катăк чашăк — чашка с отбитым краем. Кан. Катăк хĕриллĕ чукун. Бел. Гора. † Хĕреслĕ тенкĕн хĕрри катăк, пирĕн йыснанăн шăлĕ катăк. КС. Катăк шăллă çын пулать. N. Катак çăвар Иван. Иван, по прозванию катăк çăвар. В. Олг. Катăк сăмса, нос, одна часть которого утрачена. N. Чĕкеçĕн хӳри çавăнпа хайчă пек катăк, тет. Юрк. «Катăк — расколото». || Зубы. Хорачка! ман ачан кады̆ҕы̆ тохса (прорезались зубы); || Меньше. N. Пĕр тенкĕрен виçĕ пус катăк (= 99 коп.). Завражн. Ултă лаша катăк. На 6 лошадей меньше. П. М. Мих. Çиччĕ воннăран виççĕ катăк. 7 меньше 10 на З. || Хуже. Шел. II. 62. Тĕррисемпе пысăккăшсемпе те, çӳçи-шерписемпе те, пур енĕпе те муçейрисем (платки) катăк тăраççĕ. Ib. 60. Ман туйран юлас халĕ? Эпĕр çынран катăк-им? N. Спасибо еще çын çинче катăк çӳреймерĕр. (Письмо). || Глупый. Сред. Юм. Тĕрĕс çын-и мĕн ô? катăкрах вит ô. (глуповат). Синьял. † Ачасем эсйр катăкрах, куç хĕснине пĕлместĕр (не понимаете, не замечаете)!

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

кисәк

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «кусок», «обломок», «осколок»; «отбитый», «отломанный», «щербатый», «с отбитым краем», «зазубренный»« 2. «недостаток», «нехватка», тефс. XII—XIII вв. кӓдӳк «щербатый»; кирг. кетак «щербина», «с отбитым краем»; «недостача», «недочёт»; казах. кетик «щербатый»; башк., тат. китек «обломок», «осколок», «черепок», «с отломленным краем»; Замахш. кетӳк, туркм. гәдик «отломленный», «расщепленный», «треснутый», «щербатый». От кат «колоть», «откалывать».

Çавăн пекех пăхăр: