Шырав: никĕс

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
фундамент
çурт никĕсĕ — фундамент дома
чул никĕс — каменный фундамент
никĕс пĕренисем — бревна фундамента
никĕс юписем — опорные столбы фундамента
никĕс яр — заложить фундамент
никĕс хыв — заложить фундамент
Çурт лартма йывăр мар, никĕсне хывма йывăр. — посл. Не так трудно избу срубить, как трудно фундамент заложить.

2.
основа, основание, опорная часть
кăмака никĕсĕ — основание печи
палăк никĕсĕ — основание памятника, пьедестал

3. перен.
основа, база
коммунизмăн пурлăхпа техник никĕсĕ — ист. материально-техническая база коммунизма
вăйлă тырпул никĕсне хыв — заложить основы высокого урожая
никĕс хывакан — 1) основатель 2) основоположник

4. перен.
основы, исходные, главные положения чего-л.
марксизм-ленинизм никĕсĕсем — анахр. основы марксизма-ленинизма

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

основание
фундамент

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(н'и_гэ̆с), основание, фундамент. Магн. М. 88. Мол никĕс, тырпол никĕс, вăйлăх-чĕрлĕх никĕс. Шорк. Никĕс [четыре стула по четырем углам избы с положенными на них первыми бревнами (первым венцом]. Сред. Юм. Никĕс — палккăсĕм çине (на балки) чăн малтан хôралт лартма пуçланă чухне хуракан тĕпĕнчи пĕренесĕм. Изванк. Пӳрт никĕсĕ çирĕп лартăр. (Из моленья). Ст. Чек. Пӳрт хăпартнă чухне никĕс чӳклеççĕ; хĕр-сурт. Вотлан. Кăмака айĕнче хытнă куккăль выртать. (Кăмака никĕсĕ). СПВВ. ИА. Пӳрте пураччен малтан никĕсне хураççĕ. Пӳрт никĕсĕ тĕреклĕ пулсан, пӳрт нумая пырать. N. Уç, уçмасан пӳрт никĕсне туртап, тет. ФТТ. Пӳрт мăкланă чух никĕс айне укçа хурсан, çав пӳрт телейлĕ, пуян пулать. Нюш-к. Çурçĕрччин, алтан автиччен, никĕссем вырнаçтарса, çуррине тунăччĕ (церковь), тет. Тюрл. Никĕс хотăмăр, положили фундамент (деревянный). Ib. Уччилĕшĕн чол никĕс. Персирл. Никĕс хурас (первые бревна избы). КС. Никĕс — 1) кряжья, которые кладут в основание дома, 2) каменный фундамент.

цынга? СПВВ. Шăл тунине никĕс пулнă.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

нигез

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «фундамент»; 2. «основа»; «основание»; уйг., узб., кирг., казах., к. калп., ног. негиз, башк., тат. нигес «основа», «основание», «фундамент».

Çавăн пекех пăхăр:

ник-няк никăçан никçан никçон « никĕс » Никĕс пăтти никĕс укçи Никĕс хуни Никĕс хывни никĕс-ай-пукан