Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

I. вет.
сап (çынна ерекен лаша чирĕ)

сапной
сап чирĕ — сапное заболевание

II.

1.
сыпать, насыпать
рассыпать, разбрасывать (что-л. сыпучее)
сукмак çине хăйăр сап — посыпать дорожку песком
чăхсене тырă сапса пар — насыпать курам зерна
уя имçам сапса тух — разбросать в поле удобрения
сапса тултар — насыпать (много)
кайăк хурсем каяççĕ карталанса, сап-сар сĕлĕ сапсан та чарăнас çук — фольк. улетают стаями дикие гуси, их не остановишь, даже насыпав отборного овса

2.
плескать (водой)
выплескивать
куркари шыва сап — выплеснуть воду из кружки
шыв сапса сӳнтер — залить водой, загасить
сапса яр — 1) рассыпать (напр. зерно взмахом руки) 2) выплеснуть

3.
поливать, обливать, опрыскивать, сбрызгивать
йăран çине лейкăпа шыв сап — полить грядку из лейки
улмуççисене имçам сап — опрыскать яблони химикатами
пите одеколон сап — подушиться одеколоном

4.
откладывать яички, детву (о насекомых)
хурт ами çăвăр сапнă — пчелиная матка отложила детву

5.
метать
вăлча сап — метать икру, нереститься

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

пре-; сап-сарă – прежелтый, русый, прерусый.

161 стр.

сыпать; рассыпать; рассеять; сапăн – рассыпаться, рассеяться; сапăнакан – сыпучий; сапăнчăк – рассыпчатый.

161 стр.

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

частица для образов. формы превосходной степени от прилаг. сарă, сарлака и некот. др. Баран. 161. Вăсем сап-сарлака çурăмлă, вăйлă, пит маттур çынсем. Якейк. Пиртен аялта сап-сар çанталăк пор, теççĕ (желтый подземный мир). Ib. Тоттăрĕ сап-сарă. ТХКА 86. Çимĕк умĕн, пĕр-икĕ кун малтан, сап-сарă уяр кун, кĕтĕве уйра питĕ лайăх салатса çитертĕмĕр те, выльăхсене Выл шывĕ хĕрне тапăра антарса вырттартăмăр. Яргуньк. Рак тумтирне хывса пуç айне хучĕ, тет те, кӳршĕ хĕрĕ çумĕнче сап-сарă каччă пулса выртрĕ (scr. вытăрĕ), тет.

Отсюда: сап-сан курăк.

рассеивать, разбрасывать, посыпать. Собр. † Тĕрлемес хапхинчен кĕнĕ чух пăхăр сапса кĕтĕмĕр. М. Тув. † Хура шăрçа ярăмне сапса яма пулмарĕ. Ала 55. Алăк урлă каçсанах, эпĕ унăн куçне çăнăх сапса тултартăм та, тухса тартăм. Изванк. Ăна киле юлса ана тăрăх уçăпа (= ывçăпа) тырă сапма пар, турă. („Тĕп саканче пăт чӳклени“). Ау 339. † Кăйăк-хурсем кайăççĕ карталанса, сап-сар сĕлĕ сапсан та чарăнас çук. Орау. Питрен хăйăрпа сапрĕ те, пĕтĕм куçа хăйăр тулчĕ. Янорс. Вара çуннă çĕртен пĕренисене пакурсемпе турта-турта антарса, аяккала сĕтĕрсе кайса, юрпа сапа-сапа сӳнтерчĕç. Завражн. Сапса янă, разметала (обезьяна горох). || Плескать, выливать. Коракыш. Куркари шыва çĕре сапса янă (она). N. Куркапа шыв сап (плескать из ковша). Юрк. Эсир хăвăр: вăл эрехне мĕн тăватăр? тесе ыйтатăр. Эпир ун пек начар эрехе юлашкине пуçтарнисене çапла сапса тăкатпăр. || Класть яички (о пчелиной матке). Вĕлле хурчĕ 3. Çăмарта сапма (тума) амăшĕ çуркунне хуртсем вĕçме пуçлачченех пуçлать те... || Метать икру (о рыбе). N. Пулă вăлчă сапать. Рыба мечет икру.

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

сап (лашасен манка чирӗ).

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

м. вет. сап (çынна ерекен лаша чирĕ).

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

сибәргә

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «сыпать», «посыпать», «насыпать»; 2. «поливать», «плескать», вăлча сап «метать икру»; сапала «рассыпать», «разбрасывать», «рассеивать»; сапалан «разбрасываться», «рассыпаться», «растрепаться»; Замахш., узб., ойр., карач., кирг., казах., к. калп. сеп, уйг., азерб. сәп «сыпать», «посыпать»; «брызгать», «поливать»; в кирг., казах., азерб. ещё «сеять»; в азерб. кроме того «появляться», «высыпать» (о сыпи); алт. В сеп «посыпать чем-л»., «приправлять»; азерб. сәпәлә «разбрасывать», «рассыпать», «расплескивать»; азерб. сәпәлән «рассыпаться».

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

шăвар. Анкартинче тăпра ытла типсе каять пулсан çимĕçсене хытăрах сапас (шăварас) пулать <…> [Çулталăк 1908:34].

Çавăн пекех пăхăр: