Шырав: тăлăх

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
сирота

сиротский
сирый уст.
сĕм тăлăх — круглый, круглая сирота
тăлăх хĕрача — девочка-сирота
тăлăх ачасен çурчĕ — детдом, детский приют
вăл ачаллăх тăлăха юлнă — он осиротел в раннем детстве

2.
вдова и вдовец

вдовый
тăлăх арăм — вдовая женщина, вдова
тăлăх хĕрарăм — вдовая женщина, вдова
тăлăх арçын — вдовый мужчина, вдовец
тăлăх карчăк — одинокая старуха
тăлăха (тăратса) хăвар — 1) оставить сиротой 2) оставить вдовым, вдовой
тăлăх (тăрса) юл — 1) осиротеть 2) овдоветь

3.
сиротство
тăлăхра çитĕн — вырасти в сиротстве

4. перен.
одинокий
тăлăх йывăç — одинокое дерево

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(ты̆лы̆х), сирота. N. Пĕр пӳрт тăлăх юлчĕ ĕнтĕ усен, инке хăй пĕр тĕреклĕ мар. Б. Олг. Эп аттирен йолтăм тăлăх, атти-апия астумастăп, пичепе иккĕн тăлăх çитĕнсе мочи панче. Орау. Вăл тăлăх. Он сирота. Т. Григорьева. Тăлăхăн хырăмĕ пысăк, теççĕ. (Послов.). N. Тăлăхăн алли вăрăм, теççĕ (т. е. все его считают виновным. (Послов.). N. † Аслă улăх витĕр эп çӳрерĕм, пĕр çул ӳснĕ хулла хуçмарăм; хура халăх витер эп çӳрерĕм, тăлăх ача çӳçне туртмарăм. || Сиротство. N. Халĕ ĕнтĕ тăлăхран çитĕннĕ çын сăпаççипе калать: тав-та-пуç ăна пире тасатса, пыйтă-шăркана пăхса янăшăн, тет. N. Анчах пирĕн те ача-пăчана çапла тăлăха прахса хăварас марччĕ. || Сиротливый. N. Тăлăх чунăмсем. N. Эпир тăлăх пурăнăçа хирĕç. || Орау. Тăлăх пушăт начар, урлă пушăт тума юрас çук.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

ятим

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«сирота»; тăлăх арăм «вдова»; (урçа «вдовец»); др. тюрк. (Талас) тулы, МК, алт. В, ойр. тул «вдова»; тат. тол хатын, башк. тол катын, казах. дул дйел, к. калп. тул хаял, ног. тул хатын, уйг. тул хотун, узб. тул хотин, азерб. дул гадын, тур., туркм. дул кадын, дул аял, тат. дул кары «вдова»; тат., башк. тол up, казах. тул ер, туркм., тур. дул эркек «вдовец». Вамбери производит от алт. В тул «нуждаться», «бедствовать», «прийти в безвыходное положение», «не иметь».

Çавăн пекех пăхăр:

тăлăп пӳ тăлăплăх тăлăрчă тăлăрчăлан « тăлăх » тăлăх ар тăлăх арăм тăлăх карчăк тăлăх посни тăлăх-турат