Шырав: тĕкĕн

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
дотрагиваться, прикасаться
пӳрнепе тĕкĕн — дотронуться пальцем
мăйăр тĕкĕнсенех тăкăнать — орехи осыпаются, как только до них дотронешься
тĕкĕнсе ил — прикоснуться
тĕкĕнми саппас — неприкосновенный запас

2.
брать, трогать
ют çын япалине ан тĕкĕн — не трогай чужие вещи

3.
пригубливать, пробовать на вкус
отведывать уст.
ача яшкана тĕкĕнмерĕ те — мальчик даже не попробовал суп

4. перен.
браться, приниматься за что-л.
ку ĕçе пырса тĕкĕнме хăрамалла — боязно браться за это дело

5.
наталкиваться, наскакивать, налетать, ударяться
хапхана пырса тĕкĕн — наскочить на ворота

6.
упираться
тесно соприкасаться
савăт мăрьисем пĕлĕте тĕкĕнеççĕ — перен. заводские трубы упираются в небо

7. перен.
затрагивать, задевать, касаться
иметь отношение, быть связанным
ку сире тĕкĕнмест — это вас не касается
тĕкĕнме те çук — тӳрех тавлашса каять — его и тронуть нельзя — сразу начинает спорить

8.
хиреть, слабеть, становиться хилым
Тĕкĕннĕ выльăх тĕкне çинĕ. — погов. Хилая скотина свою шерсть ест.

9.
приходить в упадок, разоряться, беднеть
эпир укçаран тĕкĕнсе çитрĕмĕр — мы остались совсем без денег

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

упираться. В. Олг. Хăма çомне тĕкĕнет. Малт. шк. вĕр. фиç. 34. Мĕншĕн чукун çул сарнă чух, релсăсене пĕр-пĕрне кăшт тĕкĕнмелле мар туса хушăсем хăварса хураççĕ? || Касаться, прикасаться, коснуться. Эпир çур. çĕршыв 20. Мал енчи чиккинче пирĕн çĕр ункă урлă каçса Сĕлескер ятлă ял патĕнче Çĕрпӳ уесĕн чиккине пырса тĕкĕнет. N. Санăн ултă пуçу, ман аллăри хĕç тĕкĕнсенех, пĕр пуç тĕшне те тăрас çук. Ст. Яха-к. Ярăнса аннă чухне хăшĕ çынсем айне пулнисем кăшкăраççĕ; тата хăшĕ-хăшĕ аран-аран çуна хĕрринче тĕкĕнсе пыраççĕ. (Çăварни). || Задевать, дотрагиваться. N. Сана вăл сăмахсем тĕкĕнеççĕ полсан та... Кан. Вăл йĕрке кил вырăнĕсене танаштарнă çĕре тĕкĕнмест. Н. Сунар. Ан тĕкĕнех, ӳкетĕп. (Капля). || Лезть (куда, к кому). || Приставать. Синьял. Ан ти, Тимахви, ан ти, Тимахви, тимен çĕртен тĕкĕнĕп. (Коршанкă). || Соваться. || Зариться. N. Япаласене тĕкĕнет. N. Ăна тĕкĕнмен эп. || Прийти в упадок, в расстройство. Бижб. Тĕкĕннĕ выльăх тĕкне çиет, тет, ăннă выльăх пăхне çиет, тет. КС. Тĕкĕннĕ выльăх тĕкне çинă тет. Ib. Пурăнăçĕ ман ахаль тĕкĕнсе пырать: тырри пулмарĕ, выльăхсем вилсе пĕттĕрĕç, çитменнине тата ачи чирлерĕ. Çĕнтерчĕ 9. Çитмен пурнăç хăйне хăй тĕкĕнсе пырать. N. Тĕкĕннĕ пурăнăçа аталантарма йывăр. N. Тĕкĕнсе çитрĕç. У них неудача во всех делах. N. Анчах ун чухне хресченсен хĕн пурăнăçĕ çавах юлнă: çуклăх пурнăç тĕкĕнсе çитни ĕлĕкхинчен пĕрте улшăнман. Чертаг. Тĕкĕнсе çитнĕ порнăç. Н. Седяк. Тĕкĕннĕ — çука юлнă çын. Шихаз. Пурнăç пĕр тĕкĕнсен çапла тĕкĕнсех пырать. N. Пурăнăç тĕкĕннипе тарăхса çитнĕ çын. N. Унăн пурăнăçĕ тĕкĕнсе пыра пуçланă. || Приняться. N. Унтан чавма тĕкĕнчĕç.

Çавăн пекех пăхăр:

тĕкĕлтет тĕкĕлтеттер Тĕкĕлти тĕкĕлтура « тĕкĕн » тĕкĕнтер тĕкĕнтерт тĕкĕньню тĕкĕр тĕкĕр-тĕкĕр