Шырав: харам

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
бесполезный, напрасный, тщетный

бесполезно, напрасно, тщетно
зря разг.
харам ĕç — бесполезный труд
харам пыр — дармоед, паразит, тунеядец
харам пырла —
1) паразитический
харам пырла элементсем — паразитические элементы
2) как тунеядец, как паразит, паразитически
харам пырла пурăн — жить тунеядцем, вести паразитический образ жизни
вăхăчĕ харам йртет — у него время проходит бесполезно
тăрăшса çӳрени харама кайрĕ — мой хлопоты оказались безрезультатными, пошли насмарку
укçана харама яни çеç пулчĕ — я попусту израсходовал деньги
Ватă çын сăмахĕ çĕрте харам выртмасть. — посл. Слова старцев бесполезно на земле не валяются. (соотв. Старая пословица не на ветер молвится).
Сысна хырăмне хăйма харам. — посл. Кормить, свинью сметаной неразумно. (соотв. Метать бисер перед свиньями).

2.
нетрудовой, даровой, доставшийся без труда
харам укçа — даровые деньги

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

бесполезный, напрасный. N. Ватă çын халавĕ харам çĕрте выртман, теççĕ. (Послов.). || Бесполезно, напрасно, зря. О сохр. здор. 52. Апла лайăх тăрантармасăр усрасан, вĕсем сĕт памаççĕ те, вĕсене усрани те харамах пулать. СПВВ. Харам пулчĕ. Шурăм-п. Манăн малтан апат çитерĕ кукаçей тенĕ шухăш харамах пулнă мĕн. N. Вĕсем вĕрентни харамах пулнă. Чăв. й. пур. 31. Сире тăрантарни те харам, сирĕншĕн çăкăр ахаль сая каят, тенĕ. Тюрл. Харам татса сая янă ку корăксене. Ib. Харам сана тăрантатăп. СПВВ. АС. Харам, харамса = ахаль кайрĕ. ТХКА. Тăкак пулмасть, асап сахал, пилĕк-çурăм аманмасть, вăхăт харам иртмест. || Легко достающийся. N. Анчах эсир харам укçана, эпир тар юхтарса тупнă укçана пĕтеретĕр. || Легкий, легко переносимый. Чăвашсем. Çисе тăрансан вара: хуйхăр харам пултăр, тесе тухса каяççĕ вара (после похорон). N. Йăвăр хуйху харам пултăр. || Дармоед. N. Сана, харама, çитеретĕп. Альш. Начар ача çăкăрăн харамĕ. || Вместительный. СТИК. Мĕн харам та... ăçтан парса çитерен! Такую махину разве накормишь. Ib. Çав харама тултарма пĕр капан кайĕ-ха (о большом животе). || Добыча. N. Пăхăрăçă шелех мар, анчах шăрçа ярăмĕ парне кӳрес тенĕ чух пулчĕ вăрă харамĕ. || Ст. Чек. Харам сиксе тухнă. У него появилась шишка (у мироеда).

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«бесполезный», «напрасный», «непроизводительный»; харам пир «дармоед», «тунеядец»; тефс. ХII-XIII вв. hарам «запрещённый», «недозволенный»; башк., тат. әрәм «даром», «напрасно», «зря», «попусту», «бесполезный»; әрәм тамак, к. калп. харам тамак «дармоед»; уйг. hарам от «сорная трава»; уйг., азерб., туркм. hарам, узб. hаром, кирг., казах., арам «нечистый», «запрещённый религиозным законом». Из араб. «запрещённый шариатом», «нечистый»; то же и в перс.

Çавăн пекех пăхăр:

характеристика характерлă характерный характерсăр « харам » харам ту харамçă харама кай харама хăвар харама юл