Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
делать впору, как раз
подгонять
кĕпине кĕскетсе чухла — подогнать длину платья
яшкана тăвар чухласа яр — класть в меру соли в суп

2.
понимать, соображать, ориентироваться
смыслить разг.
акăлчанла чухла — понимать английский язык
çĕнĕ лару-тăрăва чухласа ил — ориентироваться в новой обстановке
эсĕ раднотехникăна чухлатăн-и? — ты разбираешься в радиотехнике?

3.
догадываться
смекать разг.
чухласа ил — догадаться, смекнуть

4.
знать какое-л. дело, уметь, обладать умением
вăл пур ĕçе те чухлать — он мастер на все руки
ĕçе чухламасăр ан тытăн! — не берись за дело вслепую!

5.
подмечать, примечать, наблюдать
çанталăка чухласа пыр — вести наблюдения за погодой

6.
испытывать, чувствовать
эпĕ куна хам чухланă — я это испытал на себе

7. диал.
беречь
халăх пурлăхне чухла — беречь народное добро

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

сделать так, чтобы было как раз. Ст. Чек. Чухласа яр (сыпь, напр., муку). || Определить. ТХКА 54. Утатпăр, шыратпăр, алра пуртăсем. Туратсем çăт-çат çапаççĕ. Ăçта çӳренине атте чухлайми пулчĕ. Ib. Кăнтăрла пулсан, аташас та çук эпĕ кунта. Халь çĕрле те, тĕттĕм те, чухламалла мар çав ăçталла каяссине. Шишкин. Ырăпала осала пĕре корса чохлатпăр. ЧП. Хушрĕç айвансене юрлама, ăслипеле ухмахне чухлама. Сред. Юм. Талăкра сирĕн валли мĕн чол çăкăр кирлине чохлаймастăп. Ib. Çак татăк мĕн чол тайнине чохлаймастăп. || Понимать, уразуметь, смекать, соображать, соразмерять. N. Ху чухласа ху пар. Хора-к. Чухлама пуç тăнĕ çук, утса тухма халăм çук. Н. Карм. Чухла = ăнла. Кан. Апла пулсан приккашчĕкĕпе те чухларах (обдуманно) калаçас пулать. Юрк. Ку кам çапнине чухласа илеймесĕр карташĕнче ют çынсем пур-тăр тесе хăраса, килти пӳртри çыннисене: арăм, Матрӳне, часрах тухăр халĕ! тесе питĕ хытă кăшкăрса ярат. Чув. календ. 1911. Кĕлти кучĕсем çапă çине пулмалла чухласа сарас пулать. N. Чухлакан çын чухлатах çав. Уж кто соображает, понимает, так понимает, || Оценивать. Юрк. † Манăн пуçăмра хура шаль тутăр, витсен витĕнĕ йывăç çулçине, çавăнтан пĕлĕр йывăç тăррине, çавăнтан чухлăр Алăм кĕрĕвĕре. || N. Атрисне çухатрăм, чухласа çырса яратăп. || Беречь. Чăв. й. пур. З2. Укçана та чухлама кирлĕ. || Догадываться. Регули 1073. Эп он попленинченех чохларăм. Ib. 54. Эп она вăл попленинчен (вăлсам поплени çинчен) чохларăм. Альш. Кам илтес тиекен вула-вула ку енчине мĕн çырнипе (с тем, что написано об этой стороне) хăй енче мĕн пулнине чухлатăр. || Знать. НР. † Кам осалне, кам чиперне пĕрре корсах чохлатпăр. || Подмечать, наблюдать ГТТ. || Замечать. Альш. Пуçран кăна аран чухлатăн вĕрениччен. || Иметь опыт; испытать. РЖС 2. Вĕсем епле хуйхăрнине хăй ача-пăча ӳстерсе чухланă çын анчах ăнлать. N. Хытă чĕреллĕ çын темĕн курса чухласан та тӳрленмест. || Уметь. N. Унтан ялта пĕр каскалама чухлакан Илье ятлă çын каларĕ... || Наказать.

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

«соображать», «понимать», «догадываться», «определять приблизительно»; узб. чоғла «определять (что-л.) приблизительно», «делать предположение о величине (чего-л.)», «прикидывать»; «предполагать»; уйг. чагли «определять». От чух.

Çавăн пекех пăхăр: