Шырав: шăрпăк

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
заноза
алла шăрпăк кĕрт — занозить руку
Шăрпăк кĕрсен те ыратмасăр тухмасть. — посл. И занозу без боли не вытащишь.

2.
соринка
Çын куçĕнчи шăрпăка кур. — погов. Видеть соринку в чужом глазу.

3.
спичка и спички

спичечный
шăрпăк арчи — спичечный коробок
шăрпăк харпăкĕ — спичечная фабрика
шăрпăк çут — зажечь спичку
шăрпăк чĕрт — зажечь спичку
шăрпăк арчи — спичечный коробок
шăрпăк йĕнни — спичечный коробок
шăрпăк перчи— спичка
Пĕр карчăк çăварне хĕрĕх шăрпăк кĕрет. (Кăмака). — загадка У старушки во рту сорок спнчек. (Печь).

4.
колючка, шип
шăлан шăрпăкĕсем — колючки шиповника

5.
щепка, лучина
пĕр шăрпăк юлмиччен çунса кайнă — сгорело все до последней щепки

6. уст.
деревянная вилка
çăмах шăрпăкĕ — деревянная вилка для клецек

7. перен.
задира, заноза
вăт шăрпăк! — вот задира!

◊
пулă шăрпăкĕ — мелкие косточки рыб
шăрпăк тăрăнтар — подпускать шпильки, делать колкие замечания

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

соринка, заноза. N. Шăрпăк ларт (кӳрт), занозить. Букв. 1900. Тыткала пĕлмен ал-уранăн чĕрни вĕçне шăрпăк кĕнĕ. тет. Юрк. Вăл (она) пит вичĕкĕн япала (бойкая), чĕрне айне кĕнĕ шăрпăк пек. || Косточка (рыбы). Тюрл. Полă шăрпакĕ кĕрсе ларчĕ алла. || Щепка. Кратк. расск. 28. Этем вăл хăй чунне усрасшăн килне пĕр шăрпăк юлми таранччен (до последней щепки) салатĕ. Кожар. Чей ĕçме янă; вăсем чейне пĕрер шăрпăкăн хорса аран-аран вĕретнĕ. Янтик. Ку пушар ытла йĕртсе хăварат çынна, пĕр шăрпăк та хăвармас. || Деревянная вилка. КС. Çăмах шăрпăкĕ. Якейк. Çăмах çинă чох шăрпăкпа çияççĕ (лучинкой). || Колючка. Сред. Юм. Курăксĕм çумĕнче йĕп пик япалана шăрпăк теççĕ. Зап. ВНО. Шăрпăк тăрринче тӳрпи ларать. (Сылăм). Сред. Юм. Кирек мĕн пĕчик япалана шăрпăк пик теççĕ. || Спичка. А.-п. й. З0. Анчах шăрпăк çук хăйсен. Изамб. Т. Шăрпăк тимес (= тивмес, не зажигается). Ib. Шăрпăк тивертрĕм (çутрăм). Зажег спичку. Сред. Юм. Шăрпăк арчи, спичечная коробка. Ib. Виç арча шăрпăк илтĕм (три коробки). ЧС. Шăрпăк кучĕ, остаток спички. Ib. Шăрпăк кутне улăм çине пăрахса хăварнă. Шарбаш. Шарпăк пуçĕ. || Задира, придира. КС. Ах, вăл шăрпăк-çке! || N. Кун чул пурăнтăм, çирĕм виççĕ тултартăм (мне исполнилось 2З года), çын япалине шăрпăк та вăрламан.

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

шырпы

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

[ŝorbok]
splito, alumeto, lignero, ero
алла шăрпăк кĕчĕ — la manon trafi splito
шăл шăрпăкĕ — dentopinglo
шăрпăк арчи — alumetujo
шăрпăк чĕрт — bruligi alumeton
шăрпăк пĕрчи — alumeto
шăрпăкла — erigi, dispecigi, splitigi
шăрпăклан — splitiĝi
шăрпăклă — splitkhava

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «заноза», «щепка»; 2. «спичка»; тат., башк., к. калп. шырпы «спички»; «заноза»; казах. шырпы «лучина»; «спички».

Чăваш чĕлхин ретроспективлă ăнлантару словарĕ

спичка. Вăрттăн куланая пурлăхпа тухăçран мар, çынна кашни кун тенĕ пек тыткалама кирлĕ япаласенчен илеççĕ: эрехрен, сахăртан, чейрен, табакран, шăрпăкран (спичкăран) тата ытти çавăн пек япаласенчен пухаççĕ [Хыпар 1907, № 12:87].

Çавăн пекех пăхăр:

шăрлаттар шăрлчан шăрмак шăрпă « шăрпăк » шăрпăк арчи шăрпăк чикмелле выляни шăрпăклă шăрпăкла шăрпăклан