Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

ăнлă

1.
сознательный, обладающий сознанием
осмысленный

ăнлă

2.
сообразительный
понятливый, толковый

ăнлă

сообразйтельно
понятливо, толково
вăл ăнлă калаçать — он рассуждает толково

ăнлă-пуçлă

то же, что ăнлă

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

çуя таврашĕ

все, что касается дороги. Баран. 99. Лаша пит ăнлă выльăх, вăл çул таврашне пит аван астăвать.

çĕр-шыв

страна, местность. N. Вăл енчи çĕр-шыва пĕлетĕн-и? Юрк. Икĕ лаша тап юртат, каяссине каятпăр та, пуснă çĕр-шыв шел юлат. ЧП. Килмĕттĕм ку çĕр-шыва. N. Кам çĕре-шыва, çут-çанталăка тытса тăрать. N. † Утă çулнă кӳлĕсем, тырă вырнă анисем, эп йĕмен каç йĕрĕ (чит. эп йĕмесен, кам йĕрĕ), юлат ку çĕр-шывĕсем. (Хĕр йĕри). ЧС. Пирĕн ялсем çĕр-шыв типмесĕр (пока не обсохнет земля) кĕтӳ кăлармаççĕ. О сохр. здор. Эсир куна ăнланас та çук, çавăнпа эпĕ кунта ун çинчен каламăп та. Эпĕ сире хамăрăн çĕр-шыв кăтартса тăракан пурăнăç çинчен каласа парам. N. Вăл çĕр-шыва имлĕх-сиплĕх панă, ăнлă-пуçлă имлĕхĕнчен усă курса пурăнать. Сред. Юм. Ôнта çĕр-шыв пит аслă. Там в отношении земли привольно. ГТТ. Чăваш кирек мĕскерте те тĕнчене çĕр тĕлĕшĕпе пăхать: манăн çуралнă çĕр-шыва, вĕреннĕ-килĕшне çĕр-шыва хирĕç пымасть-и вăл (это), тет. Çĕр-шыв килĕшмен вырăн пулсан, унтан тухса та каять: килĕшмест! тет. В. С. Разум. КЧП. Çакăнти çĕр-шыв сана кăмăла килет-и, килмест-и? N. Халĕ эпĕ çухалнă выльăхла (как заблудившаяся скотина) ют çĕр-шывра çӳреп. Чураль-к. † Мамăк тӳшек сармашкăн, пĕчĕк пăлтăр кирлĕччĕ; пĕчĕк пăлтăр лартмашкăн, пĕчĕк çĕр-шыв кирлĕччĕ. N. Çĕр-шывран хăпса (вдали) пурăнатăн та, мĕн туса пынине кураймастăн, ĕлĕк курнисеие манатăн. N. † Эп йĕменне, кам йĕрĕ — юлат ӳснĕ çĕр-шывсем. N. Çĕрне-шывне кайнă (умер). Бел. Гора. † Хамăр çĕртен-шывран тухнă чухне, шăнкăртатса юхать сулхăн шыв. КАХ. (Вăлсем) çĕрсĕр-шывсăр, çуртсăр-йĕрсĕр çын мар, харпăр-хăйĕнне (т. е. каждый свои обязанности по отношению к киремети) кирек те епле туса пыччăр (пусть исполняют). Из моленья киреметьи „пит-тури“ во время „тайăн сăра“). || Назв. божества. (упоминается в молитве чӳклеме кĕлли).

тупă

толă (тубы̆, тобы̆), отгадка загадки. Разг. С. Мих. 58. Юмах топпи, „отгадка“. || Решение. Ком. Задачă тупписене тĕрĕс тупнă. || Вывод. N. Ăнлă çын ăсĕ юмах-сăмахăн тӳппине тупать.

начел

(наζэл), начальник. Кам. Враг. † Начелсемпе калаçмашкăн ăнлă пуçлă çын кирлĕ.

ăнлă

(ы̆нлы̆), толковый, понятливый; способный; памятливый. Ст. Чек. Ку ăнлă ача. Это памятливый ребенок.

ăнлă-майлă

с толком, с пользою? Хыпар № 4, 1906. Çак вĕренес ĕçе малтан тĕплĕ тусан, ытти малалли хресчен ĕçĕсем ăнлă-майлă тухĕ-ччĕç.

ăнлă-пуçлă

понятливый, способный, понимающий. К.-Кушки. Ăнлă-пуçлă ача. Способный мальчик. Канон. Ăнлă-пуçлă тăрса, таса эвангелиене итлер. Альш. † Мана çырнă çын ачи ăнлă-пуçлă пулин-ччĕ. Мой суженый был бы толковым.

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

толковый

1. тулăклă, ăнлантаруллă, тăнлă, ăслă, ăнлă-пуçлă, тăнлă-пуçлă; 2. уçăмлă, ăнланмалла (калав); 3. ăнлантарса ларакан; толковый словарь сăмахсене ăнлантарса паракан словарь.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

осмысленный

прил. ăнлă, тăнлă, ăс-тăнлă; смотреть осмысленным взглядом тăнланса пăх.

сознательный

прил. 1. (обладающий сознанием) ăнлă, тăнлă, ăслă-тăнлă, тăнлă-пуçлă; ăслă-пуçлă; 2. (осмысленный, разумный) ăнлануллă; сознательная дисциплина ăнлануллă дисциплина; 3. (обладающий сознательностью) ăнланулăхлă, ăнлануллă; сознательный рабочий ăнлануллă рабочи; 4. (преднамеренный) пĕлсех, пĕле тăрăх, (е тăркачах); сознательный обман пĕлсех улталани.

толковый

прил. 1. (разумный; деловитый) тăнлă, ăслă, ăслă-тăнлă, йĕркеллĕ, ăнлă, йӳнлĕ; толковый человек тăнлă çын; 2. (ясный, понятный) ăнланмалла, уçăмлă, вырăнлă, вырнаçуллă; толковое изложение ăнланмалла каласа пани; 3. (содержащий объяснения) ăнлантаруллă, ăнлантарса паракан; толковый словарь ăнлантаруллă словарь.

Çавăн пекех пăхăр: