Шырав: йĕксĕк

Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

1.
дрянь, гадость,
что-л. плохое, отвратительное

2. бран.
негодник, негодяй, мерзавец, дрянь

негодный, дрянной
йĕксĕк çын — противный человек

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

гад, гадина; йĕк – мерзость; вред; гадина.

73 стр.

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

(jэ̆_ксэ̆_к), гад (брань). См. йĕк. N. Йĕксĕк — ничтожныЙ, плохой человек (презр. выражение); говарится о вещах. Когда человек привязывается к кому-нибудь, то ему говорят: „Ан çыхлан, йĕксĕк! (Это выр. не указывает на нравственную сторону человека). М. П. Петр. «Йĕксĕк (йĕк — гадина, сĕк — бодать, вонзить), жалящий гад». Хурамал. Йĕксĕк = йĕк кăтартакан, ĕçлеме паман çын. Ib. Кай кунтан, йĕксĕк! теççĕ, ĕçлеме памастăн. Чукалы. Йĕксĕк — ничего не стоящий человек. СПВВ. ЕС. Йĕксĕк — çынна çиленсе е мăшкăлласа, кулса калани. Ст. Шаймурз. Çав йĕксĕксем çынна хăратат. Янтик. Килтен-мĕнтен выльăх-чĕрлĕх тухса кайсан, ăна нумай хваласа çӳресен те кӳртеймесен, вара çиллипе: эй, йĕксĕк! теççĕ. (Особого значения не имеет). Орау. Йĕксĕк — гадость. Ib. Тьфу, йĕксĕк! аран иртсе карăм (сказал чел., увидев труп свиньи, разложившийся и воняющий). Ib. Çыхлан унпалан, йĕксĕкпелен! Ib. Иногда говорится jӧ̆к’_сӧ̆к’. Ib. Йĕксĕк! Çима çăккăр çитмест! Дрянь этакая! У самого хлеба не хватает! (презрительная брань). Завражн. Эй, йĕксĕк! ларас тенĕ чухнех тапранса карĕ! (вагон). N. Йĕксĕке мĕн юсаттармалла ана? В. Олг. Кирек мĕн ӳксен алăран: йĕксĕк! тесе каларĕ. Ib. Ах йĕксĕк, итлемерĕ! Юрк. Мĕн кирлине çителĕклĕ калаçрăмăр, анчах йĕксĕкĕн усси сахал пулмалла. Тюрл. Эй, йĕксĕк! О çынпалан мĕн сăмахлас! КС. Эй, йĕксĕкӳне, пĕрле! Ах ты пакостник! (гов. мать ребенку, если он обмарается, или если кто что плохо сделает). Орау. Хĕрсем: кай, йĕксĕк (jӧ̆к’_сӧ̆к’)! тесен: юрĕ, jĕk sĕkеm, тиççĕ яшшисем (т. е. sine me intruder mentlam). Янших. Йĕксĕке тухрăм (обеднел) = çука юлтăм. Кильд. † Ялти йĕксĕк сăмахне куллен кунах еп илтрĕм. Тайба. † Çăвар тути пит кайнă — епле йĕксĕк чуп тунă?

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

1. «негодяй», «дрянь, «негодный»; 2. «плохие дела, обстоятельства»; тефс. XII—XIII вв., Зол. бл. йксӳк «недостаток», «малость»; уйг.-маних. ӓксӳк-кӓргӓк «недостатки и ограничения»; Рабг. ӧксӳк «недостаточный»; тур. эксик «недостаток», «нехватка», «недочёт»; «недостаточный» «неполный»; крым. эксик «ошибочный»; алт. В дьексик «пугливый» (о коне). В чув., может быть, от йăк (Зол. бл., АФТ) «демон». В словаре Ашмарина йĕк — «гадина», сĕк — «бодать»; следовательно, йĕксĕк— «жалящий гад» (V, 120). В других тюрк. яз. от эксил «убавляться», «убывать».

Çавăн пекех пăхăр:

йĕклен йĕклентер йĕкреш йĕкрешлен « йĕксĕк » йĕксĕклен йĕксӳ йĕксӳ килни йĕксӳле йĕксӳлентер