акатуй
1.
агадуй — чувашский национальный праздник по случаю завершения весеннего сева
акатуй халăхĕ — участники агадуя
акатуй ирттер— провести агадуй
акатуй
2. диал.
скачки, бега
акатуй яр — устраивать скачки
ката
3.
опушка, край (леса)
вăрман катинче акатуй ирттерчĕç — на опушке леса провели агадуй
сапантуй
2.
диал.
то же, что акатуй
кăпăр-капăр
(кŏбŏр к̚абы̆р, кы̆бы̆р-к̚абы̆р), подр. гременью. Альш. Тула тухаттăмччĕ; пăлтăрта темĕскер кăпăр-капăр! турĕ те (загремело), сехрем хăпрĕ. || Быстро, живо, на скорую руку. ЩС. Кăпăр (кŏбŏр)-капăр анчах пуçтарăнса карĕ. Юрк. Пӳрте кĕрсен, кăпăр-капăр часах кĕлтуса илсен, пăраçникпе тав туса, кĕлтунăшăн укçа та илсен, епле килнĕ, çапла часах эрттиллипе кăпăртатса тухса та каяççĕ. Ib. Алăкĕ уçă выртнине курсан, пӳртрен сиксе тухса, тӳрех маччана кăпăр-капăр улăхса каят. Ib. Ун сассине илтсен, çывăракан салтаккисем те, вăранса кайса, кăпăр-капăр (проворно) сиксе тăрса, пăшалĕсене йăтса, лешин хыçĕнчен: ура! ура! ура! тесе, кăшкăрса чупа пуçлаççĕ. Сред. Юм. Эпĕ эс тухса кайнине сисмен те, как пырса каласанах, кăпăр-капăр ĕçе пăрахап та, тухса чупап хăвăртрах. Шел. 140. Кăпар-капăр тумланăр, çăвăр питĕр-куçăра! Ib. 73. Кăпăр-капăр çиелти тумтирĕсене хывса... акатуй тăваççĕ. Никит. Паçук хăвăрт сиксе тăчĕ те, кăпăр-капăр питсем çуса, выльăхсене урама хăваласа тухрĕ. Илебар. Çак хĕрсем ачана кăпăр-капăр кăларса пытарчĕç, тет. Халапсем 34. Пăрушĕ те, хăраса: мук! тесе кăшкăрса, кăпăр-капăр пӳртрен, салтака тĕртсе ӳкерсе, тула, урама, тухса каять. N. Кăпăр-капăр кайса килем-ха çавăнта! N. Вăл ĕçе кăпăр-капăр туса пăрахас пулат. || Кое-как (в частности, напр. с плохою упряжью), попросту. Изванк. Çавăнпа пичче пĕр кунне çав Кукша Майрана (старуху-йомзю) илме лаша кӳлсе, шăнкăрав çакса кайрĕ. Кăпăр-капăр кайсан, вăл çиленет; мана кусем этем вырăнне хумаççĕ, тесе, юсас вырăнне пăсса хăварасран хăраççĕ. Çавăнпа ăна пит йăпăлтатаççĕ. СПВВ. ИА. Япалана кăпăр-капăр тыткаласан, час ванать. (Так в Сред. Юм.). || Скарб; хлам. Сред. Юм. Кăпăр-капăр, домашние мелкие-предметы. Ib. Кирек мĕн кăпăр-капăр япаласĕм тем чôл япăхса выртаç кил карче (= кил картинче). N. Кăпăр-капăр япаласене сĕре (зря) лартса çĕртсе ан яр. (Письмо). СПВВ КС. Вăрмана кăпăр-капăр вĕт-шак пухма каятăп, теççĕ; вăл вĕт çапсене, унта çĕрĕк-çарăк вутсене пухма кайни пулать. ПВЧ. 115. Кăпăр-капăр катан пир, пăр (= пĕр) аршăн, та кирлĕ мар, çур аршăн та кирлĕ мар. N. † Кăпăр-капăр кач-таки. || Старые и малые. Орау. Кăпăр (кŏбŏр)-капăр — стариксем, вĕт ачасем анчах.
хĕр пултăр
свояченица, золовка, младшая сестра мужа. Синерь. Инкĕшĕн упăшкин йăмăкĕ хĕр-пултăр пулать. Н.-Шемяк. Хĕр-пултăрна та илсе пыр вара çула акатуй курма. (Хĕр-пултăр — младшая сестра мужа). Вомбу-к. Хĕр-пултăр — упăшкин йăмăкĕсем. ГФФ. Холпоççи шăмми ленчешки шыв кĕвенти çĕклийман, хĕр-полтăрне йорийман. Та, у которой слабы плечевые кости, не могла поднятъ коромысла с ведрами и не смогла угодить золовке.
праздник
м. уяв, праçник; великий праздник аслă уяв; праздник весеннего сева акатуй; по случаю праздник уяв ячĕпе; с праздником! уяв ячĕпе салам!
сабантуй
сапантуй (тутарсемпе пушкăртсен ака ĕçĕсем вĕçленнине палăртса ирттерекен уявĕ, чăвашсен — акатуй)
акатуй
сабан туе
акатуй
уст. торжественно, шумно праздиовавшийся в старое время праздник всеннего сева. Из ака «пашня» + туй «торжество», «пиршество», «свадьба». См. К. В. Элле. Акатуй. Чебоксары, 1935.
мăчавăр
ч.с. Чăваш тĕнĕн йăли-йĕркине пĕлекен çын; чӳк пуçĕ, кĕлевçĕ, апăс. Колхозри пĕр çын — çӳçне кастармасăр, сухалне хырмасăр — акатуй тĕлне чăн чăваш мăчавăрне тухса кайма приказ илнĕ. А-и, 1992, 22 /, 3 с. Ю.Беляев мăчавăр тĕрлĕ çимĕçсем парса чӳклерĕ, ... И.Соловьев мăчавăр кĕлĕ турĕ. Х-р, 2.09.1992, 2 с. Ял мăчавăрĕ, чăваш халăх ăсчахĕ Е.Ерагин учитель чӳклеме ирттерчĕ. Х-р, 25.08.1998, 1 с. Якуркка Микихверĕ мăчавăр пил пачĕ. ÇХ, 1999, 7 /, 1 с.
— Аслă мăчавăр (ÇХ, 2000, 11 /, 10 с.).
Çавăн пекех пăхăр:
акарçă акарин акарна акартси « акатуй » акатуйĕ акатччи Акахви Акахвун акаци