Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

камсăртат

то же, что кĕмсĕртет

кĕмсĕртет

греметь, грохотать, громыхать
тарахтеть
тупăсем кĕмсĕртетеççĕ — грохочут орудия
кĕмсĕртетсе ил — громыхнуть
кĕмсĕртетсе ӳк — упасть с грохотом
аслати кĕмсĕртетсе — ячĕ грянул гром

кĕмсĕртеттер

то же, что кĕмсĕртет
тупăсем кĕмсĕртеттереççĕ — грохочут орудия
кĕмсĕртеттерсе ил — громыхнуть
кĕмсĕртеттерсе ӳк — упасть с грохотом
аслати кĕмсĕртеттерсе — ячĕ грянул гром

Чăвашла-вырăсла словарь (1919)

кĕмсĕртет

син.: кĕмсĕртеттер
греметь

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

кĕмсĕртет

(-_дэ_т), грохотать, громыхать; греметь. Paas. Кĕпер кĕмсĕртетет (гремит). Челкаш 9. Тимĕр листисем чул çине таçтан кĕмсĕртетсе ахăрса анни... Ib. IЗ. Кавăнь (гавань) хапхинчен тиеннĕ лавсем кĕмсĕртетсе тухнă. Ib. Çурчĕ (здание) темĕн пек кĕмсĕртетет. Ст. Шаймурз. Эсĕ мĕшĕн çĕрле пит кĕмсĕртетсе çӳрерĕн? КС. Ӳссĕр çын пусма картлашки çинчен (со ступенек) кĕмсĕртетсе (или: кĕмсĕртеттерсе) ӳкрĕ. Ib. Кĕпер урлă урапа кĕмсĕртетсе каçать («стук»). Изамб. Т. Шетнике (кадушку) кустарса кайнă чухне (когда катят), шетник кĕмсĕртетет (гремит). N. Çак кăшкăрнă вăхăтрах (когда я кричал), манăн хурама та (в дупле которого я был) кĕмсĕртетсе кайса ӳкрĕ (повалился.) N. Сасартăках пĕлĕт çинче, темĕн пек хăрушшăн кĕмсĕртетсе, аслати авăтса янă. Якейк. Мăнаçи кĕмсĕртетнĕ сасă илтĕнет. Слышны отдаленные раскаты грома. Янорус. Кĕпери урлă каçнă чух, кĕперĕ питĕ хытă кĕмсĕртетсе юлчĕ.

кĕмсĕртеттер

понуд. форма от кĕмсĕртет. ППТ. Çав шăтăка (отверстие) тунă чух, çăварĕ патне (ко рту похороненного) чавса çите пуçласан, ку Питĕр(к)ке тупăкĕнчен кĕмсĕртеттерсе туха пуçланă, тет. Кан. Хăшĕ пĕр маях каяла-маяла çӳресе, кĕмсĕртеттерсе иртеççĕ. Юрк. Тепĕр вырăсĕ те, кĕсем çапла савăнса, кĕсле каласа ташланине кура-тăра (видя), ытараймасăр, тытăнат хăй юлташĕпе пĕрле урайĕнче, туйри пек, кĕмсĕртеттерсе, сике-сике ташлама. Шурăм-п. № 24. Пăрахут кĕмсĕртеттерни пĕртик анчах илтĕнет. СТИК. Кĕлетре кам кĕмсĕртеттерсе çӳрет? Ib. Тĕттĕм çĕрте япаласене перĕнсе ӳкерсе çӳренине аяккарахран итлесе тăракан çын: кĕмсĕртеттерсе çӳрет, тийĕ (скажет). Тюрл. Ăмма кĕмсĕртеттеретĕн (стучишь?) Сред. Юм. Кам кĕмсĕртеттерсе çӳрет çав алкомче? («Стук досок, по которым ступают, и предметов, укладываемых или бросаемых. кем-нибудь»). || О громе. Paas. Аслати кĕмсĕртеттерет. См. МКП 145.

тĕнче

мир, свет, вселенная. Баран. 243. Мĕн пур типĕ çĕре пилĕк пая уйăраççĕ. Вĕсене тĕнче пайĕсем теççĕ. Качал. Сан пакки хитри тĕнчипа та çук. Ск. и пред. чув. 83. Ӳсĕр кĕрӳ пуçĕнче тĕнче вăр-вăр çаврăнать. N. Тĕнче-çанталăк, çут çанталăк. N. Тĕнче = çут тĕнче. КВИ. Алă çемçе, тĕнчере унтан çемçи ним те çук. Мягка рука своя для всех, пышней ее на свете нет. А.-п. й. 18. Вăл икĕ ураллă этем, çакă вăрманăн хуçи, унтан асли, унтан вăйли тĕнчере урăх никам та çук,-тет упи. Ib. 66. Сан пек ухмах тĕнчере пур-ши? — тет. Вара тĕнче тăрăх ухмах шырама тухса каять. Ib. 67. Унтан старик аптранипе: тĕнчере ухмах татах нумай пуль тесе, килне таврăнчĕ, тет. ГФФ. † Эй, пирн йор! Пирн йор пекки тĕнчере те полас çок. Ах, песня наша! Такой песни нет во всем мире! N. † Вăрманта йăвăç пит нумай, юман йăвăç паллăрах. Тĕнчере влаç пит нумай, совет влаçĕ вăйлăрах. N. Советсен Хĕрлĕ çарне тĕнчипеле мухтаççĕ. И. Тукт. † И, çилсем вĕрет, вичкĕн çил вĕрет, хаяр аслати капланса килет. Кĕмсĕртет, кисрет, тĕнчене чĕтрет, патша тĕрмине аркатса тĕпрет. Ib. † И, çилсем вĕрет, вичкĕн çил вĕрет, вăйлă çăмăрсем капланса килет. Ултавах тĕнчи, йăвăр самани пирĕн чунсене тыткăна илет. (Ĕлĕкхи юрă). Ib. Чĕрене кĕрсе вырнаçнă хыççăнах уйăрчĕç-çке пире иксĕмĕре çак тĕнчери тискер этемсем... Ст. Чек. Тĕнчене евкелĕ пулчĕ: тĕнчене пĕлмелле пулчĕ = тĕнчене сарăлчĕ (мĕн çинчен те пусан). N. Тĕнче капла çаврăнать иккен. N. Тĕнчипах йăтăнсанчĕ, тийăн. БАБ. Пăсташ тасатакан хамăр патрах килсе кĕчĕ. Пĕркун тĕнче тăрăх (повсюду) икĕ эрне шыраса та тупаймарăмăр (такого человека). Никит. Тăта хăшĕ-хăшĕ тĕнче вĕçне çитрĕмĕр пуль тесе хăраса чĕтресе çеç лараççĕ (в засуху). Полтава 72. Тĕнче сасси мĕскĕне илтĕнмесĕр юлас çук. П. Пинер. Ухмаха тĕнче тикĕс. (Послов.). Коракыш. Пĕр тĕнче пĕтет, тепĕр тĕнче тухать. (Кунпа каç). СТИК. Эх, тĕнче такки мунча сакки! Альш. Тен çапла лара-лара кайнă ĕнтĕ вăл тĕнче (расселились). Ib. Шăпăр-шăпăр çумăр çăвать: тĕнчисене тикĕс тивет-ши? Тайба-Т. Çак килте камсем пур, тĕнчене тухса çӳренĕ çынсем пур (бывалые люди). N. Топ сассипе тĕнче çĕмĕрлет. N. Тĕнче çĕмĕрĕлсе çеç тăрать. ГТТ. Тĕнчене урлă турттараççĕ. || Орау. Юр та ирĕле пуçларĕ, кураксем те килчĕç, тĕнче киле пуçларĕ ачăсене валли, ак кĕç çула пулать. || НИП. Питĕ хĕвел хытă хĕртнĕ чухне тĕнче выляса тăрат, теççĕ (е: вăрмансем выляса тăнă пек курăнат, теççĕ. || N. Тĕнчене куртăмăр. Всего испытали. || Альш. Тĕнче вăл хăмăшлăхсенче! Раздолье... || Изамб. Т. Епле, туйра тĕнче тапрăра? || Чудак. СТИК. Тĕнче! Эс кăна мар вĕт çын, ыттисен те ачисем саннĕ пекех салтака каяççĕ. Удивительное дело, чай не у одного тебя берут детей в солдаты. || Сред. Юм. Эй тĕнче порнатпăр-ха порнăçа. М. Васильев. Ак мăскара, ак тĕнче! ак тин телей тор парать. N. Тĕнче вĕт! || Общество. КВИ. Анчах вăйлă этем те хăй тĕнчине пăхйнать.

тĕпрет

крошить, разбивать. ЧП. Тĕпрет (тĕмеске çĕрсене). ГФФ. † О, милай Чотикас! Çĕр тĕпретсе килтĕмĕр. Ой, милая деревня Чоди-касы! Мы ехали сюда, разбивая в крошку дорогу. И. Тукт. И, çилсем вĕрет, вичкĕн çил вĕрет, хаяр аслати капланса килет. Кĕмсĕртет, кисрет, тĕнтене чĕтрет, патша тĕрмине аркатса тĕпрет!

тĕрме

тюрьма. КВИ. Уçăр манăн тĕрмене. Отворите мне темницу. (М. Ю. Лерм.). Ib. Тĕрме чӳречи çӳлĕ. Окно тюрьмы высоко. И. Тукт. И çилсем вĕрет, вичкĕн çил вĕрет, хаяр аслати капланса килет. Кĕмсĕртет, кисрет, тĕнчене чĕтрет, патша тĕрмине аркатса тĕпрет. Ib. Ĕмĕрĕ иртет çĕпĕр çĕрĕнче, патша тĕрминче.

чĕтрет

трясти, трепать, см. чĕтĕрет. Образцы 72. † Тĕпĕр-тĕпĕр килтĕмĕр, çĕр чĕтретсе килтĕмер. Ск. и пред. чув. 114. Çĕр чĕтретсе кăшкăрать. N. Сивĕ чир чĕтретет. Лихорадка бросает в озноб, в дрожь. И. Тукш. И, çилсем вĕрет, вичкĕн çил вĕрет, хаяр аслати капланса килет. Кĕмсĕртет, кисрет, тĕнчене чĕтрет, патша тĕрмине аркатса тĕпрет.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

греметь

глаг. несов.
кĕрле, янра, кĕмсĕртет; гром гремит аслати кĕмсĕртетет

громыхать

глаг. несов.
кĕмсĕртет, халтăртат, кĕмсĕртеттер, халтартаттар; где-то громыхает гром таçта аслати кĕмсĕртетет

грохотать

глаг. несов.
кĕрле, кĕмсĕртет, халтăртат; возы грохочут по дороге çул тăрăх лавсем халтăртатса пыраççе

грянуть

глаг. сов., 1 и 2 л. не употр.
1. (син. загреметь) кĕрлесе кай, янраса кай, кĕмсĕртет; грянул гром аслати кĕмсĕртетрĕ
2. (син. разразиться) сасартăк пуçлан, пуçланса кай; грянула война сасартăк вăрçă пуçланса кайрĕ

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

греметь

несов. 1. кĕрле, кĕмсĕртет, янра; гремит орудийный залп тупă сасси кĕрлесе каять; гром гремит аслати (е аçа) авăтать; гремит колокольчик шăнкăрав сасси янăрать; 2. чем чăнкăртаттар, шакăртаттар, кĕмсĕртеттер; греметь саблей хĕçпе чăнкăртаттар; греметь посудой чашăк-тирĕкпе шакăртаттар; 3. перен. разг. (говорить громким голосом) янăра, янка, янăраттар; 4. перен. (славиться) кĕрлесе тăр, паллă пул чапа тух; имя его гремело повсюду ячĕ ун пур çĕрте те кĕрлесе тăнă.

громыхать

несов. разг. кĕмсĕртет(тер), халтăртат(тар), танкăртат(тар); громыхать по железной крыше пӳрт тимĕрĕ çийĕн кĕмсертеттер; вдали громыхал гром аякра аслати кĕмсĕртетнĕ.

грохнуть

сов. и однокр. что, чем и без доп., разг. кĕрслет(тер), шартлат(тар), кĕмсĕртет(тер); грохнуть из ружья пăшалпа кĕрслеттер; грохнуть кулаком по столу сĕтел çине чышкăпа кĕрĕс тутар.

грохотать

несов. 1. кĕмсĕртет, халтăртат, танкăртат; гром грохочет аслати кĕмсĕртетет; 2. прост. (громко смеяться) ахăр, ахăрса кул.

прогреметь

сов. 1. (издать громкие звуки) кĕмсĕртет, кĕмсĕртеттер; (о громе) авăтса ил (е яр); 2. (проехать с грохотом) кĕмсĕртеттерсе иртсе кай; 3. перен. янра, сарăл; имя его прогремело на весь мир унăн ячĕ тĕнчипех янăрарĕ.

прогромыхать

сов. разг. кĕмсĕртет, кĕмсĕртеттер, кĕмсĕртетсе ил (е кил, кай, яртсе кай); прогромыхал гром аслати кĕмсĕртетсе илчĕ; телега прогромыхала по мосту кĕпер урлă урапа кĕмсĕртеттерсе каçса кайрĕ.

прогрохотать

сов. кĕрле, кĕмсĕртет, шалтăртат, кĕрлесе (е кĕмсĕртетсе, шалтăртатса) иртсе кай.

Çавăн пекех пăхăр: