Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

хар

3. подр. —
о ругани, грубых упреках
хар! кăшкăрса пăрах — прикрикнуть
хар çыпçăн — накинуться с руганью
хар чĕн — огрызнуться

хирĕлтер

2.
вызывать скандал, ругань, брань
служить причиной ругани, ссор

пĕтер

12.
с деепр. др. глагола выступает в роли вспом. глагола
с общим значением завершенности или интенсивности действия:
вуласа пĕтер — дочитать
ĕçлесе пĕтер — закончить работу
итлесе пĕтер — дослушать (до конца)
тем те пĕр каласа пĕтер — наговорить всего (о ругани)
култарса пĕтер — насмешить до слез
пурне те пĕлсе пĕтереймен — всего, что есть на свете, не узнаешь
ăна шанса пĕтерме çук — ему нельзя верить полностью

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

çын çилли

букв.,— гнев человека, переносно — порча (от присутствия при драке или при ругани). Ен пĕрел.

хар

(хар), подр. рычанию. N. Анаткас урамне кĕрсенех пире тăват-пилĕк йытă хар çыпăçрĕç. N. Эх, май çук. Хал çук. Вăй пулсан халех эпĕ сире хар хыпса туртса çурăттăм, тет вăл, çиллине шăнараймасăр. || Подр. фырканью лошади. ЧП. Хура лашам хар турĕ. || В один голос, враз, неожиданно. Сунт. Ăна хирĕç темиçе сасă хар ярса илчĕç. СПВВ. Харах илнĕ, все в один голос (при ругани, брани). Сред. Юм. Эп пырса кĕрсенех, мана пôрте харах ярса илчĕç. N. Пĕри пухура кăшкăрсан, ыттисем уншăн хар тăраççĕ. КС. Харах сиксе ӳккĕрĕ. Набросился с руганью, стал пробирать, так и накинулся. N. Унччен те пулмарĕ, курăк ăшĕнчен пĕр хĕрлĕ йытă сикрĕ тухрĕ те, харах илчĕ мана. Буинск. Ларчĕ, ларчĕ, эпĕ пĕр сиккеленмесĕр тăратăп, сиккеленсенех йытă харах илет. || N. † Калпакне пăхса хар пулса, килейĕччин савнă тус пулса. || Согласие. Ст. Чек. Миккуль арăмĕ хар килчĕ.

хăрт

высушить. Могонин. Ниш — пĕчĕкçĕ, сăпкара выртакан ачана типĕтсе хăртса яракан чир. || Корчевать. N. Вăл вăрмана Петĕр хăртнă, тет, çавăнпа „Петĕр хăртни“ тенĕ. НИП. Виç хут туса хăртаççĕ курăк тымарĕсене (сухаласа). || Поносить. оскорблять. Ст. Чек. Тĕнчери пурĕ-çуккипе хăртнă (всячески поносил). Ib. Хăртас, указать человеку его ничтожность во время ругани. Изамб. Т. Ул хăй тахçанхине пĕлет, тахçанхипе хăртать. N. Карта витĕр хăртрăм (оскорбил). Альш. Хăрт = мăшкăла. Сред. Юм. Чист хăртса хăвартăм (изругал всячески). Ib. Вăрçнă чôхне пĕрне тепри тем те пĕр каласа пĕтерсен, пĕри чĕнейми пôлсан: сăмахпа каласа хăртать вит, теççĕ. Т. Григорьева. Ырă çын çынна хăртмасть, усал çын çынна хăртать, теççĕ. СПВВ. Сăмахпа хăртать. Альш. Мĕн-мĕн кала-кала хăртмаççĕ, мĕн-мĕн кала-кала питлемеççĕ.

шури

водяной (так говорят при ругани). См. шыври. Пшкрт.

калмăк

(калмы̆к), калмык. || Жадный (брань). Тюрл. Калмăк, тăрана пĕлмерĕ. Ст. Чек. Калмăк — жадный человек. Шорк. Ах, калмăк ачи, шĕшле илсе те тарнă! (Говорится в шутливом тоне, хотя в форме ругани). Сред. Юм. Калмăк пик тесе нимне тиркемесĕр, пит çиекене калаççĕ. Трхбл. Калмăк пек çиетĕн! (Ĕмĕтсĕр). Тюрл. Калмăк пек чыхать (ест торопливо, большими и плохо разжеванными кусками). Батыр. Пур чухне калмăкла, çук чухне пушкăртла. (Послов.). || Яз. имя мужч. Рекеев.

вартлатин

вартлаттăр, вартлатасси, употр. и см. ругани. Патраклă. Вартлатин анчах! или вартлаттăр анчах! или вартлатасси пуçна, ругань. Сĕт-к. И, вартлатасси пуçна! (ругань, в роде «чорт тебя дери!»).

вăрçу-тивĕçӳ-тивçу

брань и драка; ругань. Сред. Юм. Вăрçу-тивçу (sic!) ан пôлтăр пярн килте-çôртра. В нашем доме, чтобы не было ругани. Ст. Чек. Вăрçу-тивĕçӳ пулмас = пĕр-пĕринпе вăрçас-çапăçас (увлă сăмах калаçас) пулмас.

Çавăн пекех пăхăр: