Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

баланс

бухг., эк.
баланс (тупăшпа тăкак шайлашăвĕ)

вырнаçуллă

полезно, целесообразно
вырнаçуллă ĕç — полезный труд
вырнаçуллă тăкак — целесообразные затраты
уçă сывлăшра çӳрени вырнаçуллă — прогулка на свежем воздухе полезна

вырнаçусăр

бесполезно, без пользы
нецелесообразно
вырнаçусăр тăкак ту — тратиться впустую

дефицит

1. эк.
дефицит (тăкак тупăшран ытларах пулни)
тӳлев дефицичĕ — платежный дефицит

документ

1.
документ (ĕç хучĕ)
тăкак докуменчĕсем — расходные документы
çул çӳремелли документ — проездной документ
документсемпе çирĕплет — документировать, подтверждать документами

лимит

лимитный
тăкак лимичĕ — лимит расходов
горючи расходламалли лимита тыт — соблюдать лимит расходов на горючее

плансăр

вне плана, внепланово
плансăр тăкак — внеплановые расходы

расхут

разг.
расход
см. тăкак

саплан

2. перен.
возмещаться, окупаться, покрываться (о расходах)
оплачиваться
тăкак сапланни — возмещение затрат

смета

сметный
тăкак смети — расходная смета
тупăш смети — смета приходов, приходная смета
строительствăн смета хаклăхĕ — сметная стоимость строительства
проектпа смета докуменчĕсем — проектно-сметная документация
смета тăрăх укçа-тенкĕ уйăрса пар — ассигновать деньги по смете

тăкак

1.
расход и расходы, издержки,
затрата и затраты

тăкак

расходный
пысăк тăкак — большие расходы
тăкак кĕнеки — расходная книга
бюджетăн тăкак статьйисем — расходные статьи бюджета
вырăнсăр тăкак — ненужные расходы
çул тăкакĕсем — дорожные расходы
тăкак статьйи — статья расхода, расходная статья
тăкаксене чакар — сократить расходы
тăкакне тавăр — оправдать затраты, окупить расходы
тăкакне сапла — оправдать затраты, окупить расходы
тăкакне вит — оправдать затраты, окупить расходы
тăкак кур — расходоваться, израсходоваться, потратиться  
тăкак ту —
1) расходоваться израсходоваться, потратиться
2) производить расходы, расходовать

тăкак

2.
потеря и потери
тырра тăкаксăр пухса кĕрт — собрать урожай (зерновых) без потерь

тăкак

3.
убыток
растрата
тăкак кӳр — приносить убыток
тăкака айăплисенчен шыраса ил — взыскать растрату с виновных

тĕлсĕр

нецелесообразно, неоправданно, необоснованно
зря, попусту
тĕлсĕр тăкак — неоправданные расходы
тĕлсĕр ятла — ругать зря, попусту

тимсĕрлĕх

1.
нестарательность, отсутствие старания, усердия
тимсĕрлĕхе пула тăкак нумай тухнă — из-за небрежности допущены большие убытки

хуçасăрлăх

1.
бесхозяйственность
хуçасăрлăх ытлашши тăкак кӳрет — бесхозяйственность приводит к неоправданным затратам

ăравасăр

2.
чрезмерный
чрезвычайный
ăравасăр тăкак — чрезмерные расходы

кур

◊
витĕр курса тăр — видеть насквозь
пăх та кур пире — знай наших
пурнăç курнă çын— тертый калач, видавший виды человек
тăкак кур — быть в убытке
нумай кур — быть в барыше
юп кур — благоприятствовать
мĕн курман эсĕ унта? — чего ты там не видел?
ăна курса та юлаймарăмар — только мы его и видели
тĕм курса лармалла пулĕ — как бы чего не вышло

сисĕнмелле

ощутимо, значительно, заметно
çанталăк сисĕнмеллех сивĕтрĕ — погода значительно похолодала
вăл сисĕнмеллех ватăлнă — он заметно постарел
сисĕнмелле тăкак куртăмăр — мы понесли значительные расходы

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

турткалан

дергаться. КС. Вĕренленĕ лаша вĕренне татасшăн турткаланать. ЧП. Куккасен тур лаши, хăмăт-йĕвенне ытараймасăр, турткаланать турта хушшинче. Кан. Юлашкинчен вара сута параççĕ те, унта турткаланса çӳреççĕ. || Упрямиться. ПВЧ 118. Атте лаши тор лаши, тортин-тортмин хорми пор: торткаланни килĕшет. Никит. Ĕç, Сеппер, ĕç! тет, ан турткалан, пирен мĕн ĕçменни пур. N. Пиртен хăшĕ: эпир каймаллах тухман, теççĕ; тата хашĕ: килте ĕç пĕтерейменни пурччĕ, тесе турткаланса тăраççĕ. Кан. Анчах пустуй, тулăксăр тăкак пулать, тесе, Михалкка хĕсĕнкелесе турткаланать. || Капризничать. Сборн. по мед. Ача турткалансан, йĕрсен, вăл выçăран анчах турткаланни пулмасть. || Жеманиться. Никит. † Ыраш вырма тăрсассăн: çурла касмас, теминччĕ; тулă вырма тăрсассăн, турткаланса тăминччĕ (çĕнĕ çын); урпа вырма тăрсассăн: хăлчăк тирет, теминччĕ. Байгул. Турткаланма мĕн лайăх? Туллă кĕрĕк пит лайăх.|| Колебаться. N. Торткаланса тăрать (тек). Колеблется, не решается.

тăкак

что-либо пролитое. Paas. || Расходы, издержки, затрата. Сред. Юм. Она илес полсан, он тăкакĕ нăмай (расходу много). N. Хура-халăхшăн йĕрекен ăслă çынсем çапла нумайĕшĕ патшалăх тăкакĕ (расхучĕ) валли халăхран пуçтаракан укçана урăхларах пуçтармалла тутарасшăн калаçаççĕ. N. Маркă çыпăçтарса тăкак ан курăр. Не расходуйтесь на марки. См. шенкер. || Растрата. Сред. Юм. || Поминки. Цив. Тăкакне ирттер, справить поминки. Тюрл. Тăкакне (поминки) ирттерес тесе калатпăр-ха паякăн.

тăкан

то же, что тăкак. N. Пĕр-пĕр уяс тăканĕ вăл уясшĕн усăллă пултăр.

тăках

то же, что тăкак. N. Тăкаха кĕр.

тăкăк

то же, что тăкак. Шăна чир. сар. 17. Чей ĕçнĕ хыççăн юлакан тăкăка тап-таса пуçтарса тăр.

харам

бесполезный, напрасный. N. Ватă çын халавĕ харам çĕрте выртман, теççĕ. (Послов.). || Бесполезно, напрасно, зря. О сохр. здор. 52. Апла лайăх тăрантармасăр усрасан, вĕсем сĕт памаççĕ те, вĕсене усрани те харамах пулать. СПВВ. Харам пулчĕ. Шурăм-п. Манăн малтан апат çитерĕ кукаçей тенĕ шухăш харамах пулнă мĕн. N. Вĕсем вĕрентни харамах пулнă. Чăв. й. пур. 31. Сире тăрантарни те харам, сирĕншĕн çăкăр ахаль сая каят, тенĕ. Тюрл. Харам татса сая янă ку корăксене. Ib. Харам сана тăрантатăп. СПВВ. АС. Харам, харамса = ахаль кайрĕ. ТХКА. Тăкак пулмасть, асап сахал, пилĕк-çурăм аманмасть, вăхăт харам иртмест. || Легко достающийся. N. Анчах эсир харам укçана, эпир тар юхтарса тупнă укçана пĕтеретĕр. || Легкий, легко переносимый. Чăвашсем. Çисе тăрансан вара: хуйхăр харам пултăр, тесе тухса каяççĕ вара (после похорон). N. Йăвăр хуйху харам пултăр. || Дармоед. N. Сана, харама, çитеретĕп. Альш. Начар ача çăкăрăн харамĕ. || Вместительный. СТИК. Мĕн харам та... ăçтан парса çитерен! Такую махину разве накормишь. Ib. Çав харама тултарма пĕр капан кайĕ-ха (о большом животе). || Добыча. N. Пăхăрăçă шелех мар, анчах шăрçа ярăмĕ парне кӳрес тенĕ чух пулчĕ вăрă харамĕ. || Ст. Чек. Харам сиксе тухнă. У него появилась шишка (у мироеда).

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

бить

глаг. несов.
1. (син. ударять, стучать) çап, шакка, шаклаттар; бить молотком малатукпа шаклаттар; бить в дверь кулаком алăка чышкăпа шакка; бить по воротам хапхана çап (футбол, хоккей вăййинче)
2. кого (син. избивать) çап, хĕне, ват; бить по лицу питрен çупса яр
3. кого-что (син. громить, разбивать) çĕмĕр, аркат, ват; бить врага тăшмана аркат; битое стекло кĕленче ванчăкĕ
4. (син. стрелять) пер; бить из орудий тупăсенчен пер; ружьё бьёт метко пăшал тĕл перет
5. (син. вытекать) тап, тапса тăр, юхса тух; под горой бьют родники сăрт айĕнче çăл куçсем тапса тăраççĕ ♦ бить в колокола чан çап; часы бьют шесть сехет улттă çапать; бить птицу кайак-кĕшĕк пусса тирпейле; бить по карману тăкак кӳр; бьёт лихорадка сивĕ чир силлет; запах бьёт в нос шăршă сăмсана çурать; бить тревогу хавха çĕкле (хăрушлăх çинчен пĕлтерсе)

ввести

глаг. сов.
1. кого-что и во что (ант. вывести) кĕрт, илсе кĕрт, çавăтса кĕрт; ввести детей в дом ачасене пӳрте илсе кĕрт; в город введены войска хулана çарсем кĕртнĕ
2. что во что (син. поместить, впустить) яр, хыв, кĕрт; ввести лекарство в вену венăна эмел яр; ввести новые данные в компьютер компьютера çĕнĕ даннăйсем хыв
3. кого-что во что (син. задействовать) ĕçе яр, ĕçе кĕрт, хута яр; ввести в строй новый цех çĕнĕ цеха хута яр ♦ ввести в курс дела ĕçпе паллаштар; ввести в расход тăкак кӳр; ввести в заблуждение ултала; ввести во владение харпăрлăх хуçине çирĕплет

дефицит

сущ.муж.
1. (син. убыток; ант. профицит) дефицит, тăкаклăх (тăкак тупăшран пысăкрах пулни); дефицит платёжного баланса тӳлев балансĕн тăкаклăхĕ; бюджет с дефицитом дефицитлă бюджет
2. (син. недостаток, нехватка) çитменлĕх, çуклăх, иксĕклĕх; çитменни, çукки; иксĕкки; дефицит товаров повседневного спроса куллен кирлĕ таварсем çитменни

дефицитный

прил.
1. (син. убыточный; ант. профицитный, прибыльный) дефицитлă, тăкаклă; дефицитный бюджет дефицитлă бюджет (тăкак тупăшран пысăкрах пулни)
2. (син. недостаточный) çитмен, çук, иксĕк; дефицитный товар çитмен тавар

дотация

сущ.жен. (син. пособие)
пулăшу, саплав; пулăшни; саплани (патшалăх предприятисене, çынсене тăкак саплама укçа парса пулăшни)

затрата

сущ.жен. (син. расход; ант. прибыль)
тăкак; затраты производства производство такакĕсем; произвести затраты тăкаклан, тăкак кăлар; сокращение затрат тăкаксене чакарни

затратить

глаг. сов., (син. израсходовать)
тăкакла, тăкак кăлар; затратить много денег на строительство дома çурт лартма укçа нумай тăкакла

издержки

сущ.множ. (син. затраты, расходы)
тăкак, тăкаксем; издержки производства производство тăкакĕсем; судебные издержки суд тăкакĕ

карманный

прил.
кĕсье -ĕ; карманные часы кĕсье сехечĕ; карманный вор кĕсье вăрри ♦ карманные расходы вак-тĕвек тăкак

лишний

прил., лишне нареч.
1. (син. избыточный) ытла, ытлашши, ытла; лишние расходы ытлă тăкак; сто рублей с лишним çĕр тенкĕ ытла; У меня нет лишних денег! Манăн ытлашши укçа çук!
2. (син. добавочный) тепĕр, тепре, тата; напомнить лишний раз тепĕр хут аса илтер ♦ сказать лишнее кирлĕ маррине кала

нести

1. глаг. несов.
1. (син. перемещать) йăт, çĕкле, йăтса пыр, çĕклесе пыр; нести дрова в сарай вутта сарайне йăт
2. (син. мчать) вĕçтер; ветер несёт пыль çил тусан вĕçтерет ♦ нести потери çухату тӳс; нести ответственность явап тыт; нести службу хĕсметре тăр; несёт холодом сивĕ кĕрет; нести вздор пустуй сӳпĕлтет; нести убытки тăкак кур; нести добро людям çынсене ырă ту

пассивный

прил. (ант. активный), пассивно нареч.
сӳрĕк, тимсĕр, пуçарусăр; пассивно относиться к работе ĕçре сӳрĕк пул ♦ пассивный баланс тăкаклă шайлашу (тăкак тупăшран ытларах пулни)

приход

1. сущ.муж.
1. (ант. уход) килӳ, килни; к моему приходу эпĕ килнĕ çĕре
2. (ант. расход) тупăш; баланс прихода и расхода тупăшпа тăкак шайлашăвĕ

причинить

глаг. сов.
ту, кӳр; причинить убытки тăкак кӳр; причинить боль ырăттар

расход

сущ.муж.
тăкак; сокращать расходы тăкаксене чакар

себестоимость

сущ.жен.
хăй хаклăх (тавар тума тухнă пĕтĕм тăкак); снизить себестоимость продукции продукци хăй хаклăхне чакар

сожалеть

глаг. несов.
пăшăрхан, кулян, ӳкĕн; шелле, хĕрхен; сожалеть о напрасных затратах усăсăр тăкак тунăшăн кулян

сократиться

глаг. сов.
1. (ант. удлиниться) кĕскел; путь сократился вдвое çул икĕ хут кĕскелчĕ
2. (син. уменьшиться; ант. возрасти) чак, пĕчĕклен; расходы сократились тăкак пĕчĕкленчĕ

статья

сущ.жен., множ. статьи
1. статья (пысăк мар текст); газетные статьи хаçатри статьясем
2. статья, пай, сыпăк; статья закона саккун статйи; расходные статьи бюджета бюджетăн тăкак пайĕсем ♦ по всем статьям пур енĕпе те

убыток

сущ.муж. (ант. прибыль)
тăкак, çухату, шырлăх; терпеть убытки тăкак кур

утвердить

глаг. сов. (ант. отвергнуть)
çирĕплет, йышăн; утвердить смету расходов тăкак сметине çирĕплет

чувствительный

прил., чувствительно нареч.
1. туйăмлă, сисĕмлĕ; сисĕм-туйăм -ĕ; чувствительный прибор туйăмлă хатĕр; чувствительные клетки тела ӳтĕн сисĕм-туйăм клеткисем
2. (син. значительный) пысăк, вăйлă, самай, палăрмалла; чувствительные расходы самай пысăк тăкак
3. (син. нежный; ант. грубый, бесчувственный) ачаш, çепĕç, çемçе кăмăлла; чувствительная девушка çемçе кăмăлла хĕр

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

перерасход

ытлашши тӑкак кӑларни (туни); ытлашши кӑларнӑ тăкак.

трата

тăкак, тăккалани, пĕтерни; сая яни (вăхăта).

убыток

тăкак, убытка, сиен.

урон

тăкак, сиен, сăтăр.

ущерб

мн. нет сиен, тăкак; причинить ущерб сиен ту; силы его на ущербе унăн вăйĕ чака пуçланă; луна на ущербе уйăх катăлнă.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

баланс

м. 1. шайлашу, тан тăни; потерять баланс тайăлса кай, тан тăми пул; 2. бухг., эк. баланс (тупăшпа тăкак шайлашăвĕ); баланс народного хозяйства халăх хуçалăхĕн балансĕ; годовой баланс çулталăкри баланс; ◇ активный баланс фин. активлă баланс (тупăш тăкакран пысăкрах пулни); пассивный баланс фин. пассивлă баланс (тăкак тупăшран пысăкрах пулни).

бездонный

прил. 1. тĕпсĕр; 2. перен. питĕ тарăн; бездонный омут тарăн авăр; ◇ бездонная бочка шутл. 1) (о пьющем человеке) шампа хырăм (ӳсĕрĕлмесĕр нумай ĕçекен çын) 2) (о чём-л. неокупаемом) усăсăр тăкак нумай кăлармалли ĕç.

бить

несов. 1. кого хĕне, ват, вĕт, çаптар; 2. чем, во что и без доп. çап, чыш; (ногой) тап; бить хвостом хӳрепе çапкала; лошадь бьёт задом лаша кайри урипе тапать; часы бьют сехет çапать; бить в колокол чан çап; 3. что ват, çĕмĕр, вакла, аркат; бить посуду савăт-сапа ват; бить щебень чул вакла; 4. кого-что пус (выльăха); 5. кого-что пер (пăшалпа); бить птицу влёт вĕççĕ пыракан кайăка пер; 6. пер (пăшал, тупă çинчен); ружьё бьет метко пăшал тĕл перет; 7. тапса тăр, пĕрĕх (шĕвексем çинчен); вода бьёт фонтаном шыв фонтан пек тапса тăрать; 8. кого, перен. çĕнтер, аркат (тăшмана); 9. по кому-чему, перен. питле, çунтар; сиен кӳр; бить по бюрократизму бюрократизма питле; ◇ бить в нос (о запахе) сăмсана çур (шăршă); бить баклуши см. баклуши; бить в цель тĕлех лектер; бить в глаза куçа илĕрт; бить ключом см. href='/s/ключ'>ключ II; бить по карману кĕсъене çӳхет, тăкак кӳр; бить тревогу хăрушлăх çинчен пĕлтер; меня бьёт лихорадка мана сивчир силлет; бьющий через край вĕресе тăракан, иксĕлми.

возместить

сов. что тӳле, сапла; возместить убыток тăкак сапла.

годичный

прил. çулталăк ⸗ĕ [⸗и], çулталăкри, çулталăклăх; годичные издержки çулталăкри тăкак; ◇ годичные кольца (или слои) çулталăк сийĕсем (йывăçăн).

двойной

прил. 1. (удвоенный) икĕ хут, иккĕллĕ, ик(ĕ) çĕрлĕ; двойной расход ик(ĕ) çĕрлĕ тăкак; двойная материя икĕ анлă матери; 2. (состоящий из двух однородных частей) икĕ хутлă, мăшăрлă, йĕкĕр, йĕкĕрлĕ; двойные рамы икĕ хут(лă) чӳрече; двойная бухгалтерия иккĕлле бухгалтери (бухгалтери учётне икĕ тĕрлĕ туса пымалли меслет); двойная игра иккĕлле вăйă.

дефицитный

прил. 1. (убыточный) тăкаклă, тăкак кӳрекен, дефицитлă; 2. (не имеющийся в достаточном количестве) кирлĕ таран çук, çителĕклĕ мар; дефицитное сырьё кирлĕ таран çук чĕртавар.

затрата

ж. 1. тăкаклани, пĕтерни; затрата времени вăхăта ирттерни; 2. обычно мн. затраты (расходы) тăкак; окупить затраты тăкака сапла.

затратить

сов. что 1. тăкакла, тăкак ту, пĕтер; затратить деньги укçа-тенкĕ тăкакла; 2. (употребить, потратить) тăкакла; хур, яр, ирттер; затратить много усилий нумай вăй хур; на путешествие я затратил десять дней эпĕ çул çӳресе вунă кун ирттертĕм.

затрачиваться

несов. тăкаклан, тăкак кур (е тӳс).

издержки

мн. (ед. издержка ж.) тăкак; путевые издержки çул укçи; издержки производства производство тăкакĕсем; дело, сопряжённое с издержками тăкаклă ĕç.

израсходоваться

сов. 1. пĕт; бензин израсходовался бензин пĕтнĕ; 2. разг. (сделать затраты) тăкака кĕр, тăкак кур (е ту), саланса пĕт, тăкакланса пĕт (укçа, пурлăх).

карман

м. 1. кĕсъе; внутренний карман шалти кĕсъе; боковой карман аякри кĕсъе; нагрудный карман умри кĕсъе; 2. перен. разг. (достаток, деньги) укçа-тенкĕ; 3. (в портфеле, чемодане) пӳлĕм; ◇ толстый (или тугой, полный) карман кĕсйи хулăн; тощий (или пустой) карман кĕсйи çӳхе, кĕсъе тĕпĕ яка; не по карману вăй çитмест, шăл çемми мар; набить карман пуйса кай; держи карман шире кĕсйӳне карсах тăр, кĕтсех тăр (шанчăк çук çĕртен); за словом в карман не полезет сăмахшăн кивçене каймасть; бить по карману пустуй тăкак кăлар.

карманный

прил. 1. кĕсъе ⸗ĕ [⸗и]; 2. (для ношения в кармане) кĕсъе ⸗ĕ [⸗и]; кĕсъене чиксе çӳремелли; карманный фонарик кĕсъе хунарĕ; карманная книжка кĕсъе кĕнеки; карманные часы кĕсъе сехечĕ; карманный вор кĕсъе вăрри; карманные расходы вак-тĕвек тăкак.

нанести

сов. 1. что, чего (много принести) йăтса (е çĕклесе) тултар, тулт; нанести книг кĕнекесем кӳрсе тултар; 2. что, чего, разг. (течением и т. п.) хыв, хӳсе тултар; ветром нанесло снегу безл. çил юр хӳсе тултарнă; 3. безл. кого-что (натолкнуть с разгона) лар; лодку нанесло на мель кимĕ ăшăха ларнă; 4. что, чего (снести — о птицах) туса тултар; курица нанесла яиц чăх çăмарта туса тултарнă; 5. что (начертить) ӳкер, çап, ту; нанес рисунок на ткань пир çине ӳкерчĕк ту; 6. что (причинить) кӳр, ту; нанести убыток тăкак кӳр; нанести поражение парăнтар, сапса хуç; ◇ нанести визит кому-л. пыр, кайса кур, кĕрсе тух (кам патне те пулин).

невыгода

ж. (убыток) усăсăрлăх, сиен, тăкак.

неоправданный

прил. 1. сăлтавсăр, сăлтавламан; неоправданный вывод сăлтавламан вывода 2. (нецелесообразный) тĕлсĕр, вырăнсăр; неоправданные расходы тĕлсĕр тăкак.

перерасход

м. 1. по гл. перерасходовать; 2. ытлашши тăкак; перерасход фонда зарплаты ĕç укçи фондне ытлашши пĕтерни.

принести

сов. 1. кого-что (неся, доставить) илсе (е йăтса, çĕклесе) кил, килсе (е пырса, кӳрсе) пар; принести откуда-либо кайса ил; принести наверх илсе хăпар; принести воды (из колодца) шыв ăсса кĕр; 2. что (дать какой-л. результат) пар, кӳр; принести пользу усă пар; принести вред сарăпла; принести доход тупăш пар; принести убыток тăкак кӳр; принести несчастье инкек кӳр; 3. кого, разг. (дать приплод) туса пар, ту; корова принесла тёлку ĕне тына тунă; 4. кого-что (дать) кӳр, пар, ту, ⸗ла [⸗ле]; принести в дар парнеле; принести клятву тупа ту; принести в жертву парне кӳр, чӳк ту; ◇ принести благодарность тав ту.

производительность

ж. 1. (продуктивность) тухăçлăх, пулăхлăх, ӳсĕмлĕх; повышение производительности труда ĕç тухăçлăхне ӳстерни; 2. (целесообразность, плодотворность) усăллă (е ӳсĕмлĕ) пулни; производительность затрат тăкак усăллă пулни.

проторговаться

сов. 1. разг. суту-илӳре тăкак кур, суту-илӳпе юхăнса кай; 2. (провести какое-л. время торгуясь) суту-илӳ туса ирттер, сут туса тăр, хаклашса ирттер (вăхăта).

расход

м. 1. (затрата) тăкак, тăкак туни; расходы производства производство тăкакĕсем; покрыть расходы тăкакне вит; 2. (потребление) усă курни, пĕтерни; расход воды шыв пĕтерни; 3. бухг. тăкак, расход; записать в расход тăкак шутне çыр; ◇ пустить в расход кого-л. персе пăрах.

расходный

прил. расход ⸗ĕ [⸗и], тăкак ⸗ĕ [⸗и]; расходная книга расход кĕнеки.

соразмерить

сов. что с чем танлаштарса (е шайлаштарса) ту, кура ту (е ил), шута ил се ту; соразмерить расходы с доходами тупăшсене кура тăкак ту; соразмерить работу со своими силами вăйна кура ĕçле.

убыль

ж. 1. иксĕлни, чакни, хухни; убыль в семействе йыш чакни; вода пошла на убыль шыв чакма тытăнчĕ; 2. (убыток) сиен, тăкак; возместить убыль сиен тунине сапла; ◇ на убыль идти (или пойти) кимĕл, чак.

убыток

м. çухату, шырлăх, сиен, тăкак; терпеть убытки тăкак кур.

убыточный

прил. тăкаклă, сиенлĕ, тăкак (е сиен) кӳрекен; убыточная продажа тăкаклă суту-илӳ.

ударить

сов. 1. кого-что, во что, по чему çап, чыш, çуп, пер; ударить по щеке çупса яр; ударить палкой патакпа çап; ударить по столу çĕтеле çап; 2. во что çап; ударить в барабан параппан çап; 3. (выстрелить) пер, персе яр; ударить залпом харăс пер; 4. по кому-чему (напасть, атаковать) сасартăк тапăн, пырса çап; ударить по врагу тăшмана пырса çап; 5. по кому-чему, перен. (начать борьбу) кĕреш, çапăç, тĕп ту; ударить по бюрократизму бюрократизмпа кĕреш; 6. (внезапно и сильно начаться — о явлениях природы) пуçла, тытăн, тапрат; ударил ливень шалкăм çумăр тăкса ячĕ; ◇ ударить во все колокола пурне те пĕлтер, пĕлтерсе тух; ударить по рукам алă çап; ударить по карману тăкак кăлар; палец о палец не ударить см. палец.

ущерб

м. 1. сиен, тăкак, шар, шырлах, инкек; понести ущерб сиен кур; причинить ущерб шар кăтарт; 2. перен. (ослабление) вăйсăрланни; силы его на ущербе унăн вăйĕ чакнă (е катăлнă); луна на ущербе уйăх катăлнă.

чрезмерный

прил. ытлашши, виçесĕр, хисепсĕр, чикĕсĕр, ăравасăр, вышкайсăр; чрезмерне расходы ытлашши тăкак.

Социаллӑ сӑмахлӑхӑн вырӑсла-чӑвашла словарӗ (2004)

дефицит

1. çитменлĕх; çитменни; дефицит товаров тавар çитменни 2. дефицит, тăкаклăх (тăкак тупăшран пысăкрах пулни); внешнеторговый дефицит тулашри суту-илӳ тăкаклăхĕ; дефицит платёжного баланса тӳлев балансĕн дефицичĕ

дотация

дотаци, пулăшу, саплав; пулăшни, саплани (патшалăх предприятисене, çынсене тăкак саплама укçа пани)

затраты

тăкак, тăкаксем; затраты труда ĕç тăкакĕ; производственные затраты производство тăкакĕсем; непроизводительные затраты усăсăр тăкаксем; возмещение затрат тăкак саплани

издержки

тăкак; издержки производства производство тăкакĕсем; судебные издержки суд тăкакĕ; покрыть издержки тăкака сапла

лимит

лимит, виçе (усă курма ирĕк панă хисеп); лимит расходов тăкак виçи; лимит ввоза товаров тавар кӳмелли лимит

перерасход

ытлă тăкак; перерасход средств на строительстве строительствăри ытлă тăкак

расход

расход, тăкак; государственные расходы патшалăх расхочĕсем; накладные расходы хушма тăкаксем; снижать расходы тăкаксене чакар

расходный

расход -ĕ, тăкак -ĕ; расходная часть бюджета бюджетăн тăкак пайĕ; расходный ордер расход ордерĕ

убытки

тăкак; производство приносит убытки производство тăкак кӳрет

Чăвашла-тутарла словарь (1994)

тăкак

чыгым, сарыф

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

тăк

[tok]
verŝi (verŝu), elspezi (elspezu)
шыв тăк — verŝi akvon
укçа тăк — dispezi, disĵeti monon
тăкак — elspezoj, тăкакла — elspezi
тăкаклан — elspeziĝi
тăкаклă сутă — elspeza vendo

Йоханнeс Бeнцингăн (Benzing) нимĕçле-чăвашла словарĕ

Verbrauch

tăkak(sem)
тăкак(сем)

Verlust

sijen, tăkak
сиен, тăкак

Чӑваш чӗлхин этимологи словарĕ (1964)

тăк

«лить», «выливать», «проливать»; тăкак «издержки»; МК, уйг., кирг., казах., азерб., алт. В, хак., тув., кумык., к. калп. тӧк, узб. тук, тат., башк. тӳк, АФТ, тур., туркм. дӧк, якут. тох «лить», «выливать», «проливать»; «высыпать».

Чăвашла-вырăсла фразеологи словарĕ

Тăкак кур

Тăкак кур расходоваться / израсходоваться, издерживаться / издержаться.
Ют патшалăх представителĕсем Колчак çарне хĕçпăшаллантарса та, вĕрентсе те, тумлантарса та сахал мар, тăкак курнă. В. Краснов-Асли. Айăпа кĕнĕ çын, пупа сĕрнисĕр пуçне, çĕнĕ турăш туянса та тăкак курать. Хв. Уяр.

Тăкак кӳр

Тăкак кӳр приносить / принести убытки кому-чему.
Пĕлтĕр, ак, çирĕм ĕне ящур чирĕпе чирленĕ. Ку колхоза сахалтан та вунă пин тенкĕлĕх тăкак кӳчĕ. М. Кипек.

Тăкак тӳс

Тăкак тӳс терпеть / потерпеть убытки.
Çу сĕрмесĕр урапа та кусмасть, çавăнпа та кашни килĕн пĕчĕк тăкак тӳсмелле пулать. Г. Алентей. Эс, Çитăр кум, пирĕнтен ытларах чухлатăн — илсе кайса сут çав нимĕçе пирĕн хăмлана, тăкакне тӳсĕпĕр, — терĕç хайхи хăмла ӳстерекен чăвашсем. П. Осипов.

Чăваш чĕлхин çĕнĕлĕх словарĕ

бизнес-план

ç.с. Предприятин е пуçару ĕçĕн (туп.) палăртнă тĕллевĕсене пурнăçламалли майсене уçса паракан, тупăшпа тăкак виçине пайăрлакан программи. Çакна [предприяти ĕçĕ-хĕлне] бизнес-планпа бухгалтери докуменчĕсене тĕпе хурса хаклаççĕ. Х-р, 26.03.1996, 2 с. Ятарласа бизнес-план хатĕрлерĕмĕр. Х-р, 25.02.1997, 2 с. Кăмăл тăвакансем хăйсен бизнес-планĕсене хула администрацине тăратрĕç те ĕнтĕ. УС, 10.04.1998, 3 с. — бизнес-планра палăрт (Х-р, 13.03.1996, 2 с.); бизнес-плансен конкурсĕ (Х-р, 7.04.2001, 1 с.).

микрокалькулятор

ç.с. Чиксе çӳреме меллĕ пĕчĕк калькулятор (туп.). Эпĕ микрокалькулятор тытмасăрах, логарифм линейкипе кăна ... район комплексĕ миçе миллион тенкĕ тăкак кӳнине шутласа кăларма пултаратăп. А.Емельянов, 1990, 218 с. Микрокалькуляторпа ... ĕçлĕр, хушăр, кăларăр, хутлăр, пайлăр. ЧЧ, 1998, 6 кл., 91 с.

Çавăн пекех пăхăр: