Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

аллегори

аллегория (ытарлă, юптарса калани)

ирони

ирония (ытарлă тăрăхлани)
иронипе калаç — говорить с иронией

троп

лит.
троп (ытарлă сăмах çаврăнăшĕ е сăмах) 
тропсен тĕп тĕсĕсем — основные виды тропов
сăвăра тропсемпе усă кур — использовать тропы в стихах

ытарлă

1.
иносказательный

ытарлă

иносказательно
намеком, намеками
ытарлă сăмах — иносказание
ытарлă калаç — говорить иносказательно, намеками

ытарлă

2.
волшебный, очаровательный, чарующий, прекрасный

ытарлă

волшебно, очаровательно, чарующе, прекрасно
ытарлă кĕвĕ —  волшебная мелодия
ытарлă сасăсем — чарующие звуки

ытарлă

в шахматном порядке
улмуççисене ытарлă лартнă — яблони посажены в шахматном порядке

ытаруллă

то же, что ытарлă 2.
ытаруллă самант — волшебный миг
ытаруллă шăплăх — таинственная тишина

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

çол тыт

путеводить, показывать дорогу. Якейк. Çол тытасси йăвăр поль. Ерк. 69. Ула лаша çул тытать, хушка лаша çул пăрать; хура утсем юрталлă, пирĕн юрă ытарлă. Хурамал. Çул тытакан лаша çултан пăрăнмасть.

ытарлă

(ыдарлы̆), сказанный намеком. Питуш. Ытарлă сăмах (сôмах) — издали шухăшласа калаçатăн. Ытарлă сăмах каларăм, катаран систертĕм — сисимарĕ. Я намекнул ему, но он не понял. || В шахматном порядке. Таутово, Алик. в. Халĕ кĕнеке çинче улмуççия ытарлă лартма хушаççĕ. Теперь в книгах велят сажать яблони в шахматном порядке.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

басня

сущ.жен.
юптару, халап (ытарлă калав е сăвă); басни И.А.Крылова И.А.Крылов юптарăвĕсем

загадка

сущ.жен.
сутмалли юмах; разгадать загадку сутмалли юмах тупсăмне туп; говорить загадками ытарлă калаç ♦ загадки природы çут çанталăк вăрттăнлăхĕсем

игра

сущ.жен., множ. игры
1. вăйă, выляв; выляни; детские игры ача-пăча вăййисем; спортивные игры спорт вăййисем; летние Олимпийские игры çуллахи Олимп вăййисем; компьютерные игры компьютер вăййисем
2. выляни, калани; игра на гармони купăс калани ♦ игра слов сăмах вăййи (сăмахсене ытарлă çыхăнтарса калани); игра с огнём вутпа выляни (хăрушă, теветкеллĕ ĕç çинчен); игра природы çут çанталăк тĕлĕнтермĕшĕ

иносказательный

прил. (син. аллегорический)
ытарлă, юптаруллă, шахвăртуллă; иносказательный пример ытарлă тĕслĕх

переносный

прил.
1. куçăмлă, куçмалла, куçармалла; переносная лампа куçармалла лампа
2. (ант. прямой) куçăмлă, ытарлă; переносные значения слова сăмахăн куçăмлă пĕлтерĕшĕсем

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

аллегория

аллегори, ытарлă сăмах.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

аллегорический

прил. ытарлă, юптаруллă.

аллегория

ж. лит., иск. аллегори, ытарлă калани, юптарса калани.

бросать

несов. см. href='/s/бросить'>бросить; ◇ бросать деньги (на ветер) укçа тăк, укçа сап; бросать камень в чей-л. огород ытарлă сăмахпа тĕртсе ил; бросать оружие парăн; бросать перчатку уст. çапăçăва тухма чĕн; бросать свет на что-л. уçса пар, ăнланмалла ту; бросать слова на ветер см. href='/s/ветер'>ветер; бросать что-либо на чашу весов ăнăçлăх тума чи пахине пар.

загадка

ж. 1. сутмалли юмах; отгадать загадку юмах тупсăмне туп; 2. перен. (что-л. непонятное) вăрттăнлăх; загадка природы çутçанталăк вăрттăнлăхĕ; ◇ говорить загадками ытарлă кала.

загадочный

прил. (о личности) ытарлă (çын); (о характере человека) ăнланма йывăр; (о каком-л. явлении, предмете) шухăшлаттаракан (япала).

замысловатый

прил. ытарлă, тӳрех ăнланма çук; тавçăрса илме йывăр, кăткăс; замысловатые игрушки кăткăс теттесем.

затейливый

прил. акăш-макăш, кăткăс, тĕлĕнтермĕш, мыскараллă, ытарлă; затейливые игрушки акăш-макăш теттесем; затейливая речь ытарлă сăмах.

игра

ж. 1. (забава) вăйă-кулă; 2. вăйă, выляни, выляв; включиться в игру вăййа хутшăн; выйти из игры вăйăран тух; финальная игра финалри вăйă; игра в мяч мечĕкле выляни; игра в прятки пытанмалла выляни; игра в шахматы шахмат вăййи; азартные игры укçалла вăйăсем; 3. (исполнение роли) выляни; игра актёра актёр выляни; 4. (на музыкальном инструменте) калани, выляни; игра на гуслях кĕсле калани; 5. (смена света, красок; переливы) йăлтăртатни, выляни; игра бриллиантов бриллиантсем йăлтăртатни (е выляни); ◇ игра воображения шухăш вылянни; игра слов сăмах вăййи, ытарлă калани; игра случая кĕтмен япала; игра не стоит свеч ĕçне тунин хакне тăмасть; игра с огнём вутпа выляни; опасная игра хăрушă вăйă (е ĕç).

иносказание

с. ытарлă сăмах, юптарса (е вăлтса, ытарлă) калани, юптару.

иносказательный

прил. юптаруллă, юптарăнчăк, ытарлă; иносказательное слово юптаруллă (е ытарлă) сăмах.

ирония

ж. ирони, ытарлă тăрăхлани; говорить с иронией тăрăхласа калаç.

метафора

ж. лит. метафора, ытарлă сăмах.

метафорический

прил. 1. (иносказательный) метафорăллă, ытарлă; 2. (богатый метафорами) метафорăсемпе пуян.

намёк

м. систерӳ, систерсе (е ытарлă) калани, юптарни, вăлтни; говорить намёками вăлтса кала; тонкий намёк шак, хуни.

обиняк

м.: без обиняков ытарсăр, юптармасăр, тӳп-тӳрĕ; говорить обиняками ытарлă (е юптарса, шахвăртса) кала.

переносный

прил. 1. куçармалли, йăтса куçармалла; переносная лодка йăтса куçармалла кимĕ; 2. лингв. (не буквальный) ытарлă, куçăмлă; переносное значение куçăмлă пĕлтерĕш.

слово

с. 1. сăмах; иноязычное слово ют чĕлхе сăмахĕ; меткое слово вырăнлă сăмах; 2. (речь, язык) чĕлхе, сăмах; культура слова сăмах культури; 3. (фраза, разговор) сăмах, калани; мои слова на него подействовали манăн сăмахсем ăна витерчĕç; понять друг друга без слов пĕр-пĕрне сăмахсăрах ăнлан; 4. (повеление, мнение) сăмах, хушни, калани; последнее слово за старшим татăклă сăмаха асли калать; 5. (обещание) сăмах; держать своё слово сăмахна тыт, сăмаху çинче тăр; 6. (право говорить, выступать публично) сăмах, калаçни; дать слово сăмах пар; взять слово сăмах ил; лишить слова калаçма чар; 7. (литературное произведение, текст) сăмах, хывнă (е каланă) сăмах; слово о полку Игореве Игорь полкĕ çинчен хывнă сăмах; песни на слова Тукташа Тукташ сăмахĕсем тăрăх хывнă юрăсем; ◇ жалкие слова мĕскĕн сăмахсем; живое слово см. живой; крылатые слова см. крылатый; новое слово çĕнĕ сăмах, çĕнĕлĕх; по последнему слову науки (или техники) наукăн (е техникăн) чи çĕнĕ меслечĕпе; право слова чăн та; свобода слова сăмах ирĕклĕхĕ; сильные слова çирĕп (е хаяр) сăмахсем; честное слово тупа та, чăнах та; другими словами урăхла (е тепĕр майлă) каласан; одним словом пĕр сăмахпа каласан; слово в слово тĕп-тĕрĕс, пĕр сăмах улăштармасăр; слово за слово сăмах çумне (е хыççăн) сăмах; на словах сăмахпа; по словам каланă тăрăх, сăмахĕ тăрăх; со слов илтнĕ тăрăх; без дальних слов ытлашши сăмах вакламасăр; в двух (или в кратких, коротких, нескольких и т. п.) словах пĕр-ик сăмахпа, кĕскен; в полном смысле слова чăннипех; к слову прийтись чĕлхе вĕçне кил; к слову сказать сăмах май каласан; от слов а до слова пĕр сăмах сиктермесĕр; с первого слова пĕр сăмахран, тӳрех; с чужих слов çын сăмахĕ тăрăх; дар слова; 1) (красноречие) сăмах ăсталăхĕ; 2) (дар речи) калаçма пултарни; игра слов сăмах вăййи; набор слов сăмах купи; плетение слов ирон. (о стиле) сăмах авкалани; слов (слова) нет тавлашмалли çук; нет слов, как ... сăмахпа каласа пама çук; бросать слова на ветер сăмах вĕçтер; взять (брать) свои слова обратно хăвăн сăмахна каялла ил; глотать слова сăмах çăт (ăнланмалла мар хăвăрт калаç); замолвить слово за кого-л. хута кĕрсе сăмах кала (е хуш, чĕн); тратить слова понапрасну (или попусту, зря и т. д.) пустуй калаç, пуш сăмах вакла; бросаться словами см. бросаться; играть словами; 1) сăмах вылят; 2) ытарлă кала, юптар; поминать добрым словом см. поминать; верить на слово сăмаха шан; висеть (или держаться и т. п.) на честном слове аран-аран тытăнса тăр; ловить на слове (или словах) сăмаха çыпçăн, сăмахран сăлтав ту; быть господином (или хозяином) своего слова хăвăн сăмаххупа ху хуçа пул; не говоря худого (или дурного) слова сив сăмах каламасăр, чĕрре кĕмесĕр; не добиться слова см. добиться; не лезть за словом в карман см. лезть; он не может (или не умеет) связать двух слов вăл икĕ сăмах та çавăрса калама пултараймасть; не находить слов для чего-л., слов для чего-л. не хватает сăмах тупаймасăр аптраса тăр; поймать на слове сăмаххипе тыт; перейти от слов к делу сăмахран ĕçе куç; живого слова не услышишь никампа калаçса илме çук; слово не воробей, вылетит — не поймаешь посл. сăмах çерçи мар, çăвартан тухсан тытаймăн.

фигуральный

прил. ытарлă; фигуральное выражение ытарлă сăмах.

эзоповский

прил. ытарлă; эзоповский стиль ытарлă стиль.

Çавăн пекех пăхăр: