Чăвашла-вырăсла словарь (1982)

тăсăл

1.
тянуться, двигаться к кому-чему-л.
ача алли панулми патнех тăсăлать — рука у ребенка так и тянется к яблоку

тăсăл

2.
вытягиваться
тянуться, растягиваться
каçхине мĕлкесем тăсăлаççĕ — вечером тени вытягиваются
резина лайăх тăсăлать — резина хорошо растягивается

тăсăл

3.
тянуться, пролегать
çыран тăрăх бульвар тăсăлать — вдоль набережной тянется бульвар

тăсăл

4.
выпрямляться, распрямляться
лечь во всю длину, растянуться
курăк çине тăсăлса вырт — растянуться на траве

тăсăл

5.
откладываться, оттягиваться, затягиваться (о сроках)

тăсăл

6.
продолжаться, длиться, идти дальше
йăх тăсăлни — продолжение рода

чăсăл

разг.
то же, что тăсăл

тăсăл

7.
продолжаться, идти (какое-л. время)
лекци икĕ сехет тăсăлать — лекция продолжается два часа

тăсăл

◊
тăсăлса ӳк — шлепнуться, растянуться

Чăваш сăмахĕсен кĕнеки

тăсăл

(ты̆зы̆л), тянуться, вытягиваться, протягиваться. Букв. Акă ун патне выçă кашкăр тăсăлса пырать, тет. Юрк. Тăсăла-вырта çӳрекен арçын тавраш пулĕ вăл. Кан. Униççе çавăнтах урайне тăсăлса ӳкет. || Вытягиваться (о резине, пружине). См. пĕрĕн. || Выпрямиться. Аттик. Çак алăк хăлăпĕ кăçан та кăçан хăй тĕллĕн тăсăлса выртат (выпрямится), çавăн чухне тин çак ача тăсăлса вырттăр (умрет? Наговор). Ст. Чек. Пĕкĕ тăсăлса карĕ. Н. Седяк. † Сарă кăна, кăтăра çӳçĕм, тăсăлайчĕ кăçалхи хуйхăпа. Пазух. Атти лаши кăвак лаша, хӳри çилхи кăтраччĕ, хуйха сисрĕ — тăсăлчĕ. || Затягиваться (о деле). N. Кун сиктерсе вырма тухакан çыннăн ĕçĕ тăсăлса юлать. N. Хресченĕн хăй хирĕнче темĕн чухлĕ ĕç тăсăлса выртать. N. Вăрăма тăсăлчĕ. || В перен. смысле. Тюрл. Малалла нумаях тăслаймăн маннĕпе. Моим не разживешься (гов. не отдающему долг).

пĕрĕн

стягиваться. См. тăсăл. Ст. Чек. Хырăмĕ кĕççе пек пĕрĕннĕ, тет. || Сжиматься. Баран. 144. Чĕре пĕр май тапса тăрать: сарăлать, пĕрĕнет. || Свертываться. N. Кушак пĕрĕнсе кĕрсе выртать пулсан, сивĕ пулать, теççĕ. || Сморщиться. Изамб. Т. Пах-улмине типĕтсен, пĕрĕнет (сморщивается). Ашшĕ-амăшне. Пичĕ куçĕсем пĕрĕнсе шуралса кая пуçланă. Кан. Унăн çамка ӳчĕ пĕрĕнсе илчĕ, куçĕсем пĕлĕтлесе килчĕç. || Осесть (о материи). Череп. Тăлана пусса пĕрĕнсе кайсассăн, хăма çинче туртса сараççĕ (анлаççĕ). || Похудеть. Ст. Чек. Качча кайсан пĕрĕннĕ (похудела). || Рассыхаться. Якейк. Мачча хăмисам пĕрĕнсе кĕчĕç (рассохлись).

кармаш

(кармаш), тянуться, вытягиваться, лезть за чем либо высоким, стараясь достать. N. Пирĕн çуртсем тăррине чăхсем хăпараççĕ те, кармашса, пĕлĕт çинчи çăлтăрсене пуçтараççĕ, иртнĕ каç пĕлĕт çинчи çăлтăрсене нуммай та хăвармарĕç. (Сказка). N. Утас уттине те таçта сиксе ларас пек кармашса утса пынă. N. Вăл сан умна вутпала шыв панă: хăшĕ камăлна каять, çавăн патнелле кармаш. Çул пуçĕ З6. Утмăл турат куçĕсем кармашаççĕ çӳлелле. Çутт. 116. Пулăçă кил-йышĕ аллисемпе кармашнă. СПВВ. Кармашса çитме çук. СТИК. Чӳречерен кармашса пăхат. Смотрит, высунувшись в окно. Сред. Юм. Кармашса та çитейместĕн. И рукой не достанешь. Ст. Чек. Алă çитеймен япалана кармашса илеççĕ (вытянувшись во весь рост). Ib. Ан кармаш = ан тăсăл. Изамб. Т. Сентĕре çинчен, кармашса, кĕнеке илнĕ чухне ламппă ӳкертĕм. Чуратч. Ц. Ирхине сивĕ пиркипе вăсем, шăнса, усна-усна тăраççĕ. Ачасем вăсене кармашса çитсе хуçса илеççĕ те, вылляса çӳреççĕ. Сĕт-к. Лаптак кашта çинчен кармашмасăр (= порня вĕçне тăмасăр, алла хытă чăсмасăр) пĕр япала та илимасп эп. Мижули. Ачасем, çакна курсан, кармашса татса илеççĕ те, выляса çӳреççĕ; кармашса çитейманнисем патак илеççĕ те, переççĕ. Кан. Лартмалла пулчĕ савăт хуçин, парăмран хăра-хăрах, çĕнĕ пӳрт. Сутлашнă кивĕ пӳрт вырăнче ларать кăна ку кармашса.

Вырăсла-чăвашла словарь (2002)

вытянуться

глаг. сов.
1. (син. удлиниться) тăсăл, вăрăмлан; свитер вытянулся после стирки çунă хыççăн свитер тăсăлса кайрĕ
2. (син. лечь) тăсăлса вырт, саркаланса вырт; он вытянулся на диване вăл диван çине саркаланса выртрĕ

продолжаться

глаг. несов.
тăсăл, пыр, малалла тăсăл, малалла пыр; киносеанс продолжался два часа киносеанс икĕ сехете пычĕ; дождь продолжается çумăр çаплах çăвать

тянуться

глаг. несов.
1. тăсăл, вăрăмлан; резинка хорошо тянется резинка лайăх тăсăлать
2. 1 и 2 л. не употр. (син. продолжаться) тăсăл, тăсăлса пыр, вăраха кай; дело тянется долго ĕç вăраха кайрĕ
3. (син. стремиться) туртăн, ăнтăл; тянуться к знаниям пĕлӳлĕхе туртăн
4. 1 и 2 л. не употр. (син. двигаться) куçса пыр, вĕçе-вĕçĕн пыр; по дороге тянутся машины çул тăрăх машинăсем вĕçе-вĕçĕн пырăççĕ

Вырăсла-чăвашла словарь (1972)

вытянуться

сов., вытягиваться несов. 1. тăсăл (пир); 2. тăсăлса, карăнса вырт (ҫын); 3. тӳрленсе тăр, тӳп-тӳрĕ тăр.

тянуться

-нусь несов. 1. тăсăл, туртăнса тăсăл (резина); 2. карăн, карăнса ил (çывăрса тăнă хыççăн); 3 туртăн (ача — амăшĕ патне); цветок тянется к солнцу чечек хĕвел еннелле туртăнать; 4. тăсăлса пыр (ĕç); беседа тянется долго калаçу нумай вăхăта (вăраха) пырать; 5. тăсăлса вырт; за селом тянется лес ял хыçĕнче вăрман тăсăлса выртать (каять); 6. туртăш; тянуться на палке патакпа туртăш (кам вăйлăраххине пĕлме).

удлиниться

1 и 2 л. не употр. сов., удлиниться несов. тăсăл, вăрăмлан.

Вырӑсла-чӑвашла словарь (1971)

влачиться

несов. книжн. уст. 1. (волочиться) сĕтĕрĕнсе пыр; 2. (медленно передвигаться) йывăррăн пыр; 3. (о времени) тăсăл (вăхăт).

вытянуться

сов. 1. (растянуться) тăсăл, вăрăмлан; 2. (распрямиться, выпрямиться) тӳрлен, тӳрленсе (е тӳп-тӳрĕ) тăр, тăсăл; вытянувшись, лежать в постели вырăн çинче тăсăлса вырт; 3. (расположиться на большом протяжении) тăсăлса пыр (е кай, вырт); улица вытянулась вдоль реки урам шыв тăрăх тăсăлса выртать; 4. разг. (вырасти) ӳссе (е çитĕнсе) кай; ◇ (у него) лицо вытянулось вăл тĕлĕннипе куçне-пуçне чарса пăрахрĕ; вытянуться в струнку тӳп-тӳрĕ карăнса тăр.

длиться

несов. тăсăл, нумая пыр; сеанс длится два часа сеанс икĕ сехете пырать.

занять

сов. 1. что (заполнить собой, поместиться) йышăн, йышăнса тăр; тултарса ларт; книги заняли всю полку кĕнекесем çӳлĕк тулли; 2. что (какую-л. должность) лар, йышăн, кĕр; занять должность инженера инженера ĕçлеме кĕр, инженер вырăнне йышăн; 3. что (овладеть, завоевать) йышăн, йышăнса (е çавăрса, ярса, тытса) ил; занять город хулана ярса ил; занять первое место пĕрремĕш вырăна йышăн; 4. что (продлиться) пыр, тăсăл; беседа заняла два часа калаçу икĕ сехете пычĕ; 5. кого (дать дело, работу, занятие) ĕç пар, ĕçлеттер; занять срочной работой васкавлă ĕç пар; 6. кого чем (развлечь, не дать скучать) йăпат, выляттар (ачасене); пăх, калаçса лар; занять гостей разговорами хăнасемпе калаçса лар; 7. кого (заинтересовать) интереслентер, кăсăклантар; его ничем нельзя занять ăна нимпе те интереслентерме çук; дух (или дыхание) заняло сывлăш пӳлĕнчĕ; занять оборону хӳтĕленме хатĕрлен, оборона йышăн.

затянуться

сов. 1. (завязаться) хытă çыхăнса лар, пурăнса лар, тĕвĕленсе лар, йăлланса лар; узел затянулся тĕвĕ пурăнса ларнă; 2. (туго стянуться) туртса çых; туго затянуться ремешком чĕн пиçиххине хытă туртса çых; 3. чем (покрыться) витĕн, витĕнсе лар, хуплан, хупланса лар; айне пул; солнце затянулось тучами хĕвел çумăр пĕлĕчĕсемпе хупланнă; 4. (зажить — о ране) тӳрлен, тӳрленсе лар, ӳт ил, ӳт илсе лар (суран); 5. (замедлиться, задержаться) тăсăл, вăраха кай (е пыр, тăсăл), вăрăма кай (е пыр, тăсăл); собрание затянулось пуху вăраха пычĕ; 6. (вдохнуть в себя при курении) ăша ил (табак тĕтĕмне).

отогнуться

сов. 1. (распрямиться) тӳрлен, тăсăл; 2. (загнуться в сторону) авăн (аяккалла е урăх майлă), аванса кай.

отодвинуться

сов. 1. куç, шу, куçса (е шуса) лар; отодвинуться в угол кĕтесе куçса лар; 2. перен. разг. куç, тăсăл, каярах юл.

оттопыриться

сов. 1. разг. (стать торчащим) карăнса тăр, мăкăрăл, мăкăрăлса тăр; 2. (выпятиться) мăкăрăлса тăр, тăсăл.

потянуться

сов. 1. (расправить конечности, корпус) карăн, карăнса ил; 2. за кем-чем, к кому кармаш, тăс; 3. прям. и перен. тăсăл, вĕçе-вĕçĕн пыр; потянулись подводы лавсем вĕçе-вĕçĕн пычĕç; потянулись зимние дни хĕл кунĕсем вĕçе-вĕçĕн тăсăлчĕç.

продлиться

сов. тăсăл, вăраха кай (е пыр), вăрăма (е нумая) пыр; болезнь долго не продлится чир вăрăма каймасть.

продолжаться

несов. малалла тăсăл (е пыр, кай); концерт продолжается концерт малалла пырать; буран ещё продолжается çил-тăман çаплах вĕçтерет.

протянуться

сов. 1. тăсăл, чăсăл; 2. разг. (в пространстве) тăсăлса вырт (е пыр); 3. разг. (продлиться) пыр, тăсăл, чăсăл.

развиться

сов. 1. (раскрутиться) сӳтĕл, тăсăл; конец верёвки развился вĕрен вĕçĕ сӳтĕлнĕ; 2. (вырасти, окрепнуть) аталан, ӳс, çирĕплен; 3. (широко развернуться) ӳс, аталан, сарăл; развилась художественная самодеятельность художество пултарулăхĕ аталанчĕ; 4. ӳс, вăйлан, пысăклан; при спуске с горы развилась большая скорость сăртран аннă чух хăвăртлăх хытă ӳсрĕ; 5. (созреть духовно, умственно) тăн ил, аталан; ребёнок развился быстро ача часах тăн илчĕ.

разогнуться

сов. тӳрлен, тăсăл, чăсăл, чармаклан, чарăлса кай.

распрямиться

сов. тӳрлен, тăсăл, тӳрленсе тăр, тӳрĕ тăр.

растянуться

сов. 1. тăсăл, вăрăмлан, вăрăмланса кай, аслăлан, кармаклан, каркалан; 2. (стать менее упругим) тăсăл, вăрăмлан, çемçел; резинка растянулась резина тăсăлнă; 3. (продлиться, затянуться) тăсăл, нумая пыр; свадьба растянулась на трое суток туй виçĕ талăка тăсăлчĕ; 4. разг. (лечь вытянувшись), тăсăлса вырт; 5. разг. (упасть) тăсăлса ӳк, тăсăлса вырт, лаплатса ӳк; 6. (расположиться на большом расстоянии) сарăлса вырт.

тянуться

несов. 1. (растягиваться) тăсăл, сарăл (туртăнса); резина тянется резина тăсăлать; 2. (простираться) сарăлса вырт (е лар); за городом тянулись поля хула хыçĕнче уйсем сарăлса выртнă; 3. разг. (потягиваться) карăн, кармаш, тăсăл, карăнса ил; 4. (длиться, продолжаться) тăсăлса пыр, тăсăл; время тянулось долго вăхăт нумая тăсăлчĕ; 5. (стремиться к кому-чему-л.) туртăн, хăлаçлан, ăнтал; цветок тянется к солнцу чечек хĕвел еннелле туртăнать; 6. (двигаться вĕреницей) тăсăлса пыр, вĕçе-вĕçĕн пыр; баржи тянулись против течения баржăсем шыва хирĕç вĕçе-вĕçĕн пынă; 7. с кем, разг. (тягаться, соперничать) тавлаш, туртăш; ◇ тяну (или проходить) красной нитью палăрса тар, яр-уççăн палăр.

удлиниться

сов. 1. (стать длиннее) тăсăл, вăрăмлан; тени удлинились мĕлкесем тăсăлчĕç; 2. (сделаться более длительным) вăрăмлан; дни удлинились кунсем вăрăмланчĕç.

уходить

несов. 1. см. уйти; 2. (простираться, тянуться) саралса вырт, тăсăл, тăсăлса кай; дорога уходит в горы çул ту хушшинелле тăсăлса выртать.

Чӑвашла-эсперантолла сӑмах кӗнеки

тăс

[tos]
daŭri, etendi, tiri
вăхăта ан тăс — ne tiru la tempon
ĕçе вăраха тăс — ne prokrastu la aferon
парăма тăс — prokrasti redonon de prunto
тута тăс — paŭti, ofendiĝi
тăсăл — etendi, daŭri
пур(ă)нăç малалла тăсăлать — la vivo daŭras

Çавăн пекех пăхăр: